Balans van de week: vechtfederalisme is sneller terug dan gedacht

Amper een week nadat de federale overheid de sterk tricolor getinte anti-coronacampagne ‘1 ploeg van 11 miljoen’ heeft gelanceerd, duikt het communautaire spook weer op. De Vlaamse en Waalse regering moeten niet weten van de geplande Brusselse stadstol. Het vechtfederalisme is terug van weggeweest.

Het nieuws dat de vaccinaties tegen het coronavirus in België al in de eerste week van januari 2021 zou kunnen starten, kwam op het juiste moment voor de regering-De Croo. Op het gebied van communicatie was het een bonus en die was meer dan welkom. Begin deze week kwam minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (sp.a) even in een politieke storm terecht omdat hij had verklaard dat er geen harde wetenschappelijke bewijzen waren om een goede maand geleden tot de sluiting van de winkels over te gaan. Het moest gewoon ‘een schokeffect’ veroorzaken bij de bevolking. Vooral de Franstalige liberalen van de MR, die in de regering-De Croo weinig zichtbaar zijn, maakten veel misbaar. Als reactie lanceerde sp.a-voorzitter Conner Rousseau in Terzake een tegenoffensief. Hij verwees fijntjes naar de schadelijke versoepelingen in september die werden beslist door de regering onder leiding van Sophie Wilmès. Een Franstalige liberaal dus. De regering-De Croo leek even op een kibbelkabinet, maar met de communicatie rond de vaccinatiestrategie nam de premier opnieuw de controle over.

Het nieuws dat er eindelijk licht is aan het einde van de coronatunnel kan de federale regering in de populariteitspolls extra punten opleveren. Al kan dat slechts tijdelijk zijn. Indien na Nieuwjaar blijkt dat de vaccinatie in België bijvoorbeeld achterloopt op die in de buurlanden, zal de kritiek opnieuw toenemen.

Het zou bovendien best kunnen dat de ideologische tegenstellingen in de Vivaldi-coalitie in het voorjaar worden scherpgesteld. Een aantal vage principes uit het regeerakkoord, zoals de hervorming van de arbeidsmarkt, de invulling van het relancebeleid en de fiscale hervorming, moeten in de eerste maanden van 2021 concreet worden gemaakt. In de lente volgt ook nog een begrotingscontrole. Het wordt geen gezondheidswandeling.

Iedereen tegen de Brusselse regering

Ondertussen blijkt dat de federale regering niet immuun is voor het communautaire virus dat in België vroeg of laat opduikt. De tricolore anti-coronacampagne ‘1 ploeg van 11 miljoen’ vol met voetbalmetaforen mag dan wel goed bedoeld zijn, de realiteit is anders. Dat werd deze week duidelijk met de virulente reacties van de Vlaamse en Waalse regering op de Brusselse plannen om een slimme kilometerheffing of stadstol voor pendelaars in te voeren. De andere gewesten zien dat als een platte belastingverhoging voor Vlaamse en Waals pendelaars. Voor de Brusselaars wordt het een nuloperatie omdat de verkeersbelasting wordt afgeschaft, de andere gewesten betalen dubbel.

De Brusselse regering probeert te sussen door te benadrukken dat het dossier nog op het overlegcomité tussen de federale overheid en deelstaten moet worden besproken. Vooral Open Vld, dat zowel in de Brusselse als in de Vlaamse regering zetelt, bevindt zich hier in een moeilijk parket. Voorzitter Egbert Lachaert gooide olie op de golven en tweette: “Brussel zal moeten aantonen dat ze hier geen pendelbelasting van maakt zonder alternatieven. Anders no go.”

Maar in de Brusselse regering is te horen dat men desnoods eigenhandig de forcing zal voeren. Het dossier is communautair dynamiet en het door paars-groen zo verguisde vechtfederalisme komt zo sneller terug dan gedacht. Wie de Belgische politieke geschiedenis een beetje kent, weet dat de Vlaamse regering geen kans zal laten liggen in de toekomst om als revanche andere dossiers met een communautair sausje te overgieten. Zeker met de N-VA als grootste coalitiepartner.

Deze week raakte bijvoorbeeld bekend dat de Brusselse overheidsschuld met 60 procent stijgt naar 5 miljard euro. De overheidsfinanciën van de andere overheden kleuren ook rood, maar in Vlaanderen is de situatie ondanks een verwacht begrotingstekort van 6 miljard euro minder dramatisch. De regering-Jambon zal niet nalaten te wijzen op de precaire Brusselse budgettaire toestand en de link leggen met de stadstol als gemakkelijke manier om de regionale kas met Vlaams geld te spijzen.

De discussie over de Brusselse stadstol is niet louter een verhaal van Vlaanderen tegen Brussel of Vlamingen tegen Franstaligen. Ook de Walen, en dan vooral de MR (in Wallonië in de regering), zijn ziedend. Een MR-parlementslid uit Waals-Brabant heeft de Brusselse bedrijven al opgeroepen massaal naar zijn provincie te verhuizen.

Dat dossier zal niet alleen de relaties tussen de verschillende overheden verzuren, het kan negatief afstralen op de federale regering en de coalitie onder druk zetten. Het wordt steeds duidelijker dat de MR en Ecolo elkaar rauw lusten. Nu heerst nog een gewapende vrede omdat de aanpak van de coronacrisis veel energie opslorpt. Maar dat zal niet eeuwig blijven duren.