Argentinië kan weleens een normale economie worden

De controversiële Argentijnse president Javier Milei krijgt de steun van het Internationaa Monetair Fonds om zijn land uit het slop te trekken. Als het lukt, is dat een huzarenstukje.

“In plaats van over groei met Chinese percentages, zal de wereld het binnenkort hebben over groei met Argentijnse percentages”, jubelde de Argentijnse president Javier Milei onlangs in een praatshow op televisie. Zijn minister van Economische Zaken had net een programma van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) van 20 miljard dollar, een vermindering van de kapitaalcontroles en een politiek van flexibelere wisselkoersen aangekondigd. Toch is niet iedereen in Argentinië zo triomfantelijk. Op 10 april, na de bekendmaking van de deal met het IMF, verlamde een algemene staking tegen de bezuinigingen van Milei het land. De luchthaven Jorge Newbery in de hoofdstad Buenos Aires bleef leeg. Treinen en metro’s stonden stil. Vuilnis slingerde over de straten.

Veel van de vroegere IMF-programma’s voor Argentinië – het zijn er al 22 – zijn op een ramp uitgelopen. De staat van dienst van Milei geeft enige waarde aan zijn geloof dat het deze keer anders zal zijn. In december 2023 erfde hij een ongebreidelde spilzucht van de overheid, een torenhoge inflatie en een wirwar van kapitaalcontroles en wisselkoersen. Hij verlaagde de overheidsuitgaven onmiddellijk, waardoor de inflatie sterk daalde. Een diepe recessie maakt plaats voor sterke groei. De officiële armoede, die begin 2024 steeg tot 53 procent van alle Argentijnen, is nu gedaald tot 38 procent, lager dan toen Milei aantrad. Nu pakt hij de zwakke punten in zijn hervormingsprogramma aan: kapitaalcontroles en de overgewaardeerde peso. Nog even, en Argentinië kan weer een normale economie worden. Maar de wereldwijde economische chaos brengt zijn hervormingen in gevaar en de politiek kan hem nog altijd laten struikelen.

Druk en steun van IMF

Tot 14 april handhaafde Milei kapitaalcontroles en liet hij de peso elke maand met 2 procent devalueren tegenover de dollar. Dat trok de inflatie omlaag, maar zolang die nog altijd meer dan 2 procent per maand bedroeg, raakte de peso overgewaardeerd. Kapitaalcontroles schrikken buitenlandse investeerders af, en de ‘superpeso’ maakte export duur ten opzichte van lokale goederen en zette de markten aan om te wedden op een devaluatie. Dat dreigde een crisis te worden. Sinds half maart heeft de centrale bank ongeveer 2,5 miljard dollar uitgegeven om de wisselkoers te ondersteunen. Op 11 april stonden de netto buitenlandse reserves zo’n 7 miljard dollar in het rood (zie grafiek).

Onder druk en met steun van het IMF onderneemt Milei nu actie. Een grote hoeveelheid IMF-geld – meteen 12 miljard dollar en nog eens 3 miljard dollar in de loop van dit jaar – zal de centrale bank helpen om een flexibeler wisselkoersregime te verdedigen. De brutoreserves worden ook versterkt door de verlenging van een swaplijn met China ter waarde van 5 miljard dollar en door 6,1 miljard dollar die naar verwachting wordt geleend bij internationale banken. De officiële wisselkoers zal schommelen tussen 1.000 en 1.400 peso per dollar. De centrale bank zal alleen dollars verkopen om de peso te verdedigen als die de grens van 1.400 nadert. Als het erop lijkt dat Argentijnen te veel peso’s inwisselen voor dollars, zal de centrale bank sappig hoge rentetarieven in peso aanbieden als stimulans.

Opgeluchte markten

Het is een moedige maar riskante strategie. Op 15 april was de peso al met 12 procent gedaald tot 1.230 per dollar. Toch denkt het adviesbureau Capital Economics dat de munt daarmee nog altijd overgewaardeerd is. “Op een gegeven moment gaat de markt de bovengrens testen”, zegt Martin Redrado, een voormalig hoofd van de centrale bank, nu werkzaam bij Fundación Capital, een ander adviesbureau. De kracht van de reactie van de centrale bank zal cruciaal zijn, zegt hij.

De regering heeft ook de kapitaalcontroles versoepeld, zodat het makkelijker wordt geld uit Argentinië te halen. Dat helpt om buitenlandse investeringen aan te trekken, maar verhoogt het risico op een plotse uitstroom. Daarom blijven enkele grote controles bestaan, waaronder op miljarden aan buitenlandse dividenden uit het verleden die al lang in het land vastzitten.

De hervormingen moeten het voor de centrale bank makkelijker maken eigen reserves op te bouwen, niet alleen het geld dat het fonds leent. Argentinië heeft die reserves nodig om te kunnen lenen op de wereldwijde kapitaalmarkten. Daarmee wil het begin volgend jaar beginnen om schulden te kunnen verlengen. Ongeveer 19 miljard dollar moet in 2026 worden afgelost. De eerste tekenen zijn goed. De Argentijnse internationale obligaties stegen sterk na de beleidswijziging, wat erop wijst dat de markten het plan goedkeuren.

Meer inflatie

De wereldwijde economische chaos maakt de zaken niet gemakkelijker. Milei is een fan van de Amerikaanse president Donald Trump, maar diens handelsoorlog heeft een scherpe daling van de olieprijs veroorzaakt en bedreigt de prijs van landbouwgrondstoffen, twee belangrijke Argentijnse exportproducten. De chaos doet beleggers ook risico’s vermijden en ze waren al op hun hoede voor Argentinië, een seriële wanbetaler. Misschien ter compensatie stapte Scott Bessent, de Amerikaanse minister van Financiën, op 14 april naar Argentinië om Milei te ontmoeten. Hoewel er geen concrete maatregelen werden aangekondigd, was het bezoek een sterk symbool van steun.

Het risico is dat de ingrijpende hervormingen leiden tot inflatie en vervolgens tot een roekeloze politiek. De waardevermindering van de peso zal de inflatie bijna zeker doen toenemen. Die steeg al van 2,4 procent in februari naar 3,7 procent in maart. Een verdere stijging tot ongeveer 5 procent per maand is waarschijnlijk, zegt FMyA, een economisch adviesbureau. Milei hoopt dat de inflatiestijging afneemt voor de tussentijdse verkiezingen in oktober.

Een lage inflatie is de basis van de populariteit van Milei. De Argentijnen kunnen boos worden als de inflatie weer sterk stijgt, vooral omdat hij in zijn triomftoespraak op 11 april verklaarde dat “de inflatie zal instorten”. Het gevaar is dat er een vicieuze cirkel ontstaat waarin de inflatie stijgt en de populariteit van Milei daalt, de markten schrikken, de economische problemen toenemen, de populariteit van Milei verder daalt, enzovoort. In een poging om de markten te sussen, heeft de regering nog meer agressieve bezuinigingen beloofd. Dat zal veel Argentijnen woedend maken, terwijl die nu al lijden en beginnen te staken.

Peronisten

Milei staat ook onder politieke druk. Op 3 april verwierp de Senaat twee van zijn nominaties voor het Hooggerechtshof, die hij er op controversiële wijze per decreet doorheen had proberen te rammen. Kort daarna stemde het Lagerhuis voor het openen van een onderzoek naar een onbetrouwbare cryptomunt, die crashte uren nadat Milei ze had gepromoot op sociale media. Het cryptoschandaal ondermijnt zijn verhaal over de bestrijding van de corrupte “kaste”.

45 procent zegt nog altijd achter de president te staan, maar dat percentage gaat sinds begin dit jaar in dalende lijn. De markten zullen de komende regionale verkiezingen in de gaten houden, gevolgd door tussentijdse parlementsverkiezingen, op zoek naar een teken dat de geldverslindende peronisten klaar zijn voor een comeback. Geen enkele structurele hervorming is belangrijker voor Argentinië dan het verbannen van het radicale economische beleid van de peronisten, zegt Alejandro Werner van het Peterson Institute, een denktank in Washington.

Het probleem is dat Milei geen bondgenoten heeft. Hij sluit zich het duidelijkst aan bij de partij van de centrumrechtse ex-president Mauricio Macri. Maar hoewel er sprake is van een verenigd front, zijn er ook veel geschilpunten. Dat zou de deur open kunnen zetten voor de peronisten in zowel de stad Buenos Aires als in de provincie. Een grote overwinning van de peronisten zou de markten kunnen afschrikken, waarschuwt Ignacio Labaqui van het onderzoeksbureau Medley Advisors.

Zelfs als de tussentijdse verkiezingen goed aflopen, zullen ze Milei niet zoveel macht brengen als hij zou willen. Hoewel zijn partij, die slechts 15 procent van de zetels in het Lagerhuis heeft en minder in de Senaat, hoopt grote winst te boeken, is het beperkte karakter van de verkiezingen tegen hen. Slechts de helft van het Lagerhuis en een derde van de Senaat staat op het spel.

Milei heeft het geluk dat de peronistische oppositie verwikkeld is in een strijd om het leiderschap. De weg is nog moeilijk, maar op dit moment lijkt het er opmerkelijk genoeg op dat Milei zijn transformatie van de Argentijnse economie meer dan waarschijnlijk tot een goed einde zal brengen.