‘Arbeidsherverdeling is geen oplossing voor een crisis, maar de weg naar een structurele crisis’

Deze uitzonderlijke crisis is een kans om competenties te verbeteren die de toekomstige werkgelegenheid ondersteunen. Dat zegt Marc de Vos, decaan aan de Macquarie University in Sydney.

Het ziet er steeds meer naar uit dat corona diepe gevolgen zal hebben voor de werkgelegenheid en de arbeidsmarkt. De hoop op een snel herstel is ingeruild voor de vrees van een diepe recessie met een langzame heling gespreid over meerdere jaren. Als die verwachting uitkomt, staat onze arbeidsmarkt voor het eerst sinds lang voor de uitdaging van massale crisiswerkloosheid. Hoe moeten we die bestrijden?

De eerste opdracht is het verfijnen van de overbruggingsmaatregel van de bijzondere tijdelijke werkloosheid. Die blijft zinvol voor sectoren waarvan we een sterk herstel blijven verwachten zodra we van het virus verlost zijn. Ze is zinloos voor sectoren die voor een structurele transformatie staan. De coronacris is asymmetrisch: ze treft niet alle sectoren even erg. Expertise bij de Nationale Bank en elders kan toelaten verwachtingen voor bijvoorbeeld de luchtvaart, de horeca, het toerisme, cultuur en recreatie te projecteren.

Langdurige tijdelijke werkloosheid moet opleiding en vorming inhouden. Wie te lang op de reservebank zit, verliest werkervaring en loopbaankansen. We kunnen ook prikkels inbouwen om het oneigenlijke gebruik van de tijdelijke werkloosheid te ontraden. Scherpere voorwaarden, hogere sociale of fiscale bijdragen, bijkomende werkgeversverplichtingen, naarmate de duurtijd van de werkloosheid oploopt.

In sectoren en bedrijven die alleen door verandering toekomst hebben, moet het beleid inzetten op reconversie. We weten uit een vervlogen verleden van steenkool en staal dat uitstel en afstel van het economisch noodzakelijke gelijk staan met leed en verlies op grote schaal. Herstructureringen zijn een noodzakelijk kwaad wanneer de economie transformeert. Ons apparaat dat die pijnlijke processen begeleidt, zet te veel in op schadevergoeding en te weinig op loopbaanontwikkeling. Discussies gaan vooral over de zak geld op weg naar de deur en te weinig over investeren in de volgende fase. Dat moet andersom.

De asymmetrie van corona betekent ook groeikansen in sectoren zoals de zorg, de volksgezondheid, de e-commerce, telewerk of koerierdiensten. Een robuust relancebeleid voor nieuwe welvaart kan evenzeer kansen scheppen in infrastructuur, energie, de bouw, digitalisering of de groene economie. Economische relance en werkgelegenheidsvernieuwing moeten hand in hand gaan, inclusief het proactieve begeleiden en organiseren van arbeidsmobiliteit.

Deze uitzonderlijke crisis is een kans om competenties te verbeteren die de toekomstige werkgelegenheid ondersteunen. Ik deel de ambitie voor competentiecheck-ups en een georganiseerde talentshift. De vraag is hoe we die efficiënt kunnen aanpakken. Dat vergt een grote capaciteit en een stevig budget boven op het budget voor de inkomensondersteuning. Maar als we het goed doen, kunnen we zowel de werkwilligen als de arbeidsproductiviteit ondersteunen, en veel niet-actieven richting werk trekken. Dat is de beste formule voor toekomstig succes.

We moeten ook de lessen uit het verleden trekken. We weten dat veralgemeende arbeidsduurverkorting en het vroegtijdig pensioneren van beroepsactieven soelaas biedt op korte termijn ten koste van werkkansen, loopbaanpatronen en welvaart op lange termijn. We weten ook dat onze verouderende demografie een schaarste inhoudt waarin elk talent telt. Arbeidsherverdeling is geen oplossing voor een crisis, maar de weg naar een nieuwe en structurele crisis.

Bovenal vergt massawerkloosheid een mobilisatie van partners en krachten voor nieuw werk. De machinekamer van het arbeidsmarktbeleid is al lang een slagveld voor sociale partners en politici. Alleen als die elkaar vinden, kunnen we de strijd met succes voeren.