Als 50.000 gepensioneerden aan de slag blijven, nemen zij dan 50.000 banen af van de jongeren?

Als werknemers vroeger met pensioen gaan, maken zij dan de weg vrij voor werkloze jongeren? De beschikbare arbeid moet eerlijk worden verdeeld. Bent u die mening toegedaan? Dat vraagt Marc Buelens, professor-emeritus aan de Vlerick Business School, zich af.

Uw wilskracht is eindig. Als u overdag op het werk een beroep doet op uw wilskracht, dan zult u ‘s avonds stoom moeten afblazen. Ben u die mening toegedaan?

Onze planeet heeft zijn grenzen bereikt. We moeten de beschikbare voorraden rechtvaardiger verdelen. Bent u die mening toegedaan?

Als u drie keer ‘ja’ hebt geantwoord, dan hebt u een uitgesproken links wereld- en mensbeeld. Als u drie keer geïrriteerd ‘neen’ hebt geroepen, staat u rechts in de wereld.

Een linkse wereldvisie vertrekt van de ‘eindige’ mens, de kwetsbare persoon met al zijn beperkingen, onderschrijft een eindige economie, waar bomen niet tot in de lucht groeien en ziet een eindige wereld die wij, mensen, aan het leegplunderen zijn.

Een rechtse visie vertrekt van een ‘scheppende’ een ‘ondernemende’ mens, die steeds nieuwe bronnen van kracht in zichzelf kan aanspreken, van een economie die telkens opnieuw jobs kan creëren, en van een wereld die een eindeloos potentieel in zich draagt.

Hebt u een beperkte wilskracht? Als studenten tijdens een proef hun karakter moeten inzetten om alleen radijsjes te eten, en weg te blijven van koekjes, zetten ze zich nadien minder in. Hun wilskracht is eindig. Recent onderzoek heeft deze visie echter onderuitgehaald. Als u dénkt dat uw wilskracht eindig is, dan zal u ook moe zijn na een inspanning en compensatie nodig hebben. Die proeven vonden plaats bij (linkse) studenten. Maar als zo’n student tot over zijn oren verliefd is, en hij doet eindeloze inspanningen om tot bij zijn geliefde te geraken, dan is hij nadien niet moe, dan zijn de inspanningen een bron van trots, van inspiratie, een reden om te volharden. Als een ondernemer tien uur hard heeft gewerkt, en hij ontmoet een klant die een boeiend voorstel heeft, dan toont die ondernemer helemaal geen sporen van zogenaamde ego depletion. Als een wetenschapper op het punt staat een ontdekking te doen, kan hij uren, dagen, soms maanden aan een stuk wilskrachtig verder werken. En zowat alle ouders met kleine kinderen kunnen plots enthousiast verder met duidelijk minder slaap. Hoe kan het dan dat studenten al na een half uurtje ‘moe’ zijn omdat ze geen koekjes mochten eten, en alleen maar radijsjes? Volgens nieuw onderzoek zijn ze ‘het’ moe, stoppen ze met de inspanningen omdat ze het zaakje ronduit vervelend vinden. Niet hun wilskracht is eindig, maar hun interesse.

Is arbeid eindig? Economen proberen al meer dan honderd jaar dat misverstand uit de weg te ruimen. Arbeid als een vast gegeven slaat nergens op. Laten we even een gedachte-experiment doen. Veronderstel dat er ineens door een magisch toverstokje honderdduizend economisch verantwoorde banen extra zouden komen. Die brengen op hun beurt heel wat andere banen met zich. De ‘nieuwe’ werknemers moeten immers worden vervoerd, moeten eten krijgen in de bedrijfskantine, hun loon moet worden geadministreerd, hun afwezigheden geregistreerd, ze moeten beschikken over werkmateriaal, communicatiemiddelen. Je weet meteen dat die honderdduizend banen onmogelijk een vast gegeven kunnen zijn. En uiteraard krijg je een enorme koopkrachtverhoging. Zowel bij diensten (poetshulp, kinderopvang) als bij goederen. Hoeveel nieuwe auto’s zouden er worden gekocht als er plots honderdduizend banen bijkomen? Als vijftigduizend gepensioneerden aan de slag blijven, nemen zij dan vijftigduizend banen af van jongeren? Helemaal niet. Als we twintigduizend vluchtelingen zinvol aan het werk krijgen, kreunt dan onze economie?

Onze planeet is eindig. Geen mens die daaraan twijfelt. En hoe meer we dat geloven, hoe minder inspanningen we zullen doen om daar verandering in te brengen. Dan zit er echt niets anders op dan de thermostaat twee graden lager te zetten en de auto op stal te laten. Dan moeten we de wereldbevolking drastisch beperken. Als u echt rechts bent, zult u technologische oplossingen zoeken. Als u extreem rechts bent, zult u op zijn Donald Trumps het probleem zelfs ontkennen. Dat is echter niet rechts, maar dwaas. De grote politieke vraag is vooral wat we in het interval moeten doen. Want op de korte termijn is alles eindig. Ook een column.