Agoria: ‘Sanctieregeling tegen Rusland is te complex, te weinig transparant en discriminerend’

De Russische president Vladimir Poetin kon deze week nog beweren dat 's lands economie het goed doet.
Hans Brockmans
Hans Brockmans redacteur bij Trends

De toepassing van de Europese sancties tegen Rusland gebeurt anders naargelang de lidstaat die erop toeziet.  Bovendien ontbreekt er aan een duidelijke lijst van producten waarop een exportverbod bestaat, stelt Kevin Verbelen van de technologiefederatie Agoria.

De regels voorde sancties tegen Rusland zijn complex, weinig transparant en worden verschillend toegepast naargelang het land dat de controle uitvoert, zo blikt  Kevin Verbelen (Agoria) een jaar na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne terug op de gedeeltelijke boycot van Rusland. “De sancties hebben wel effect. De handel met Rusland is voor onze leden bijna helemaal weggevallen.”

Drie soorten sancties

De sanctieregeling gaat over drie soorten goederen en diensten. De Europese Unie verbiedt ten eerste om handel te drijven met ondernemingen die verbonden zijn aan 1.300 personen, met name oligarchen, parlementsleden, militairen en andere hoge overheidsfunctionarissen in Rusland. Ten tweede is er een lijst van goederen die niet mogen worden uitgevoerd naar Rusland, tenzij een vergunning is verleend voor uitzonderlijke omstandigheden (humanitaire redenen, bijvoorbeeld). De goederen worden gedetailleerd opgesomd op basis van de douanecodes. Ten derde zijn er de goederen die niet mogen worden geëxporteerd, omdat ze ook kunnen worden gebruikt om de oorlog tegen Oekraïne te ondersteunen. De Europese verordening 2021/821 omvateen lijst van zogenaamde ‘dual use’-goederen, met een civiele en een militaire toepassing.

‘Er is dringend nood aan een gelijk speelveld voor de ondernemingen bij de uitvoering van de sanctieregels’

Vooral het laatste exportverbod resulteert volgens Verbelen in een grijze zone. Artikel 4 bevat een brede clausule die stelt dat een exportvergunning vereist is voor goederen waarvan de exporteur een vermoeden heeft dat de ze geheel of gedeeltelijk bestemd zijn voor militaire doeleinden. Concrete aanwijzingen zijn dus niet nodig. Er was bijvoorbeeld een exporteur van een machine die gebruikte banden recycleert tot rubber voor nieuwe producten. Later bleek later dat die machine wordt gebruikt om pantservoertuigen te voorzien van materiaal. Verbelen, senior expert internationale handel van de technologiefederatie: “Daarmee zou de exporteur dus de oorlog in Oekraïne ondersteunen. Het is de vraag hoe onze bedrijven kunnen weten dat hun klant ook levert aan het Russische leger.”

Elk land interpreteert artikel 4 autonoom. In de praktijk is de controlerende overheid in bijvoorbeeld Polen veel strenger dan de Hongaarse. In het ene land vallen meststoffen wel onder het exportverbod, terwijl andere landen wat lakser zijn. “Sancties zijn vervelend, maar zullen worden nageleefd”, poneert Verbelen. “Een totaal verschillende toepassing van de sanctieregeling is echter het scenario dat je in elk geval moet vermijden. Het komt erop neer dat een concurrerend bedrijf in een land meer ruimte krijgt om handel te drijven dan elders. Er is dringend nood aan een gelijk speelveld voor de ondernemingen bij de uitvoering van de sanctieregels.”

Lees verder onder de video

Zes administraties

In België is de uitvoering van de Europese verordening nog complexer, omdat de drie gewesten verantwoordelijk zijn voor de exportvergunningen en de federale overheid de naleving van de sancties controleert. De federale overheidsdienst Financiën is in België de instantie die richtlijnen uitvaardigt voor de interpretatie van de Europese regels. Buitenlandse Zaken is dan weer verantwoordelijk voor de coördinatie met andere lidstaten.

“Vijf Belgische administraties en Europa beheren de sanctieregels in ons land”, schetst Verbelen. “En dan zijn er nog 26 overheden in andere lidstaten die dat elk op hun manier doen. Dat heeft tot gevolg dat de regels niet alleen complex zijn, maar ook totaal niet transparant.”

Daarom pleit Agoria voor een Europese detachering van een pool van experts per sector of nicheproducten, die de sancties coördineert. Die moet een limitatief en gedetailleerd Europees register opmaken met goederen waarover beslist werd dat ze wel of niet mogen worden geëxporteerd naar Rusland. Deze instantie zou ook op voorhand een bindend advies moeten kunnen geven over de goederenexport naar Rusland. Verbelen: “Die informatie moet snel en voor iedereen bereikbaar zijn, om te vermijden dat bedrijven maandenlang in onzekerheid leven.”

Reputatieschade

Bij gebrek aan transparantie en duidelijkheid zetten heel wat bedrijven de handel met Rusland on hold, signaleert Verbelen. “Ze nemen liever niet  het risico dat ze bestraft worden. Niet alleen de mogelijke straf, maar ook de mogelijke reputatieschade maakt ondernemingen zeer voorzichtig. Je wil niet in de media komen als een  bedrijf dat de oorlog met Oekraïne ondersteund. En zelfs als een bedrijf weet dat een bepaald product wél naar Rusland verstuurd kan worden, gebeurt dat dikwijls niet. Voor je het weet staat het plots wel op een nieuwe sanctielijst en zijn al de commerciële inspanningen nutteloos geweest. Net daarom viel de handel van onze leden met Rusland sinds vorig jaar zo goed als stil, nadat hij al was gehalveerd sinds de eerste sancties vanaf 2014. Dat heeft tot technische werkloosheid geleid in veel fabrieken die op Rusland gerichte producten maakten.”

Toch is er volgens Verbelen ook reden tot optimisme. “Veel leden hopen het wegvallen van de Russische omzet te compenseren met transacties die voortvloeien uit de Green Deal van de Europese Commissie”, hoopt hij. “Ook verwachten we een verschuiving naar Latijns-Amerika, Indonesië en Australië, omdat de Commissie met nieuwe verdragen de handel met die regio’s  wil opdrijven.”

Deze of volgende week maakt de Europese Commissie de tiende sanctielijst bekend, voor staal- en aluminiumproducten. Verbelen. “Westerse bedrijven importeerden voor de oorlog 18 procent van hun staal en  aluminium uit Rusland. Daarvoor moeten ze nu een alternatief zoeken. De weinige Europese bedrijven die nog rollend materieel of pompen naar Russische klanten vervoeren, mogen over deze handel waarschijnlijk ook een kruis maken. Het nieuwe pakket maatregelen zal een gigantisch effect hebben.”

Lees meer in onze reeks 1 jaar oorlog in Oekraïne

Partner Content