MAATSCHAPPIJ

Massa, markt en moord

Robert Menschel, Markets, Mobs & Mayhem. John Wiley & Sons. Acco, 226 blz., 32,20 euro.

Van de tulpengekte in de zeventiende eeuw tot de recente dotcomhysterie, de beleggers hebben in al die eeuwen gewoon niets geleerd. Ze trappen nog altijd massaal in dezelfde hebzuchtige fabels. De voorbije jaren geloofden ze zowaar dat er een Nieuwe Economie aangebroken was, een economie waarin inflatie en deflatie verbannen waren en waarin vooral de aandelenkoersen alsmaar hoger klommen. De gekste ideeën werden beloond met de waanzinnigste startkapitalen. Een bedrijf dat nog niet eens bewezen had dat het een markt gevonden had of dat niet eens een afgewerkt product of handel aan te bieden had, kon de sprong naar de beurs wagen. De even hebberige als naïeve massa bood gulzig met zijn gekke geld op aandelen die meer gemeen hadden met rommelobligaties dan met gezonde bedrijfseffecten.

Maar een zeepbel blijft een zeepbel. Daarop hamert Robert Menschel, directeur bij Goldman Sachs, stevig door in Markets, Mobs & Mayhem, een aaneenrijging van de akeligste hoogtepunten (lees: dieptepunten) van massahysterie. Kortom, een boek dat ons zou moeten behoeden om nog langer schaapachtig met de kudde mee te kwakkelen. Menschel beperkt zich in zijn verzameldrang niet tot de financiële markten. Hij geeft evengoed voorbeelden van groepswaanzin in tal van andere domeinen – van lynchpartijen in het zuiden van de VS tot de genocide in Rwanda, van Beatlemania tot moordzuchtige paniek in een theater, van de Franse Revolutie tot nazi-Duitsland.

Met zijn korte, nerveuze hoofdstukken en zijn sprongen in de geschiedenis lijkt Menschels boek een dolle historische rit op een roetsjbaan die de mens van zijn slechtste, domste en wreedste kant leert kennen. Al leidt kuddegedrag ook wel eens tot heldhaftig gedrag. Menschel geeft het verzet tegen de Russische inval in Tsjechoslovakije in 1968 als voorbeeld. De massa hield (even) de Sovjetrussische tanks tegen die de Praagse Lente aan flarden schoten. Al is ook zo’n heldhaftigheid wel eens dubieus. Nationalisme, fundamentalisme en kruisvaarten doen immers net zo goed een beroep op het gevoel van de kudde. Uiteindelijk komt het erop aan zelf te blijven denken. Die oproep sluit Menschel af met het beroemde gedicht If van Rudyard Kipling met de beginverzen: ” If you can keep your head when all about you / Are losing theirs and blaming it on you. ” Die verzen gebruikt Menschel zelfs als titel bij het advies waarmee hij elk van zijn thematische hoofdstukken afrondt. Uiteraard vergeet hij ook de beurstips niet.

Luc De Decker