Lukt het deze keer ?

Tijdens de begrotingscontrole zijn antifraudemaatregelen steeds goed voor enkele miljarden. Maar concrete resultaten blijven telkens opnieuw uit. Specialist Hans Geeroms heeft alternatieven.

De regering maakt zich opnieuw klaar voor de jaarlijkse begrotingscontrole. Traditiegetrouw duiken de statistieken over inkomsten en uitgaven op. Waarschijnlijk zal de overheid naar bijkomende bronnen moeten boren, want de opbrengsten van de genomen maatregelen vallen zoals steeds tegen.

Maar geen nood. Enkele alinea’s over de strijd tegen de fiscale fraude en het gat in de Schatkist is, op papier tenminste, voor de zoveelste maal gedempt. Initiatieven tegen belastingontduiking en -ontwijking (dit wil zeggen tegen de geest van de wet) doen het altijd goed, zeker in deze tijden van opeenvolgende schandalen. De recente huiszoekingen op het ministerie van Financiën zullen de bewindvoerders van de nieuwe politieke cultuur (NPC) zeker aansporen om revolutionaire hervormingen aan te kondigen.

“Maar jammer genoeg blijft het vaak bij mooie woorden en goede bedoelingen,” zegt Hans Geeroms, docent internationale economie en handelspolitiek aan de Brusselse universiteiten Ehsal en Ichec. Deze voormalige kabinetsmedewerker van Jan Lenssens (CVP) legt zich al jaren toe op het fenomeen van de fiscale fraude. Hij heeft er ook een doctoraat over geschreven (zie Trends van 27 oktober ’88). Geeroms : “Sedert de Tweede Wereldoorlog bevat elk regeerakkoord zelfs de roomsblauwe coalitie begin jaren tachtig wel een passage over de strijd tegen de belastingontduiking- en ontwijking. Jaarlijks worden de opbrengsten op meer dan één miljard frank begroot. Mochten deze doelstellingen telkens gerealiseerd zijn, had ons land al lang zijn Maastricht-norm gehaald. Maar niemand kent de juiste impact van de genomen antifraudemaatregelen. In ons land ontbreekt gewoon elk wetenschappelijk onderzoek naar dit onderwerp. De 80 miljard frank die het ministerie van Financiën in zijn jaarverslag als opbrengst vermeldt, neemt geen mens ernstig. Het cijfer bevat grotendeels rechtzettingen, minnelijke schikkingen, achterstallen en laattijdige incohieringen, waarvan de Schatkist een groot deel nooit te zien krijgt.”

CONCURRENTIEVERVALSING.

Nochtans wijzen macro-economische ramingen op een aanzienlijke omvang van het fenomeen. In ’93 maakte Gaston Geens (CVP), ex-minister van Financiën en voorzitter van de toenmalige Senaatscommissie over fiscale fraude, zelfs gewag van 450 miljard frank per jaar. Deze schatting ligt in de lijn van de extrapolaties van ULB-professor Max Frank. Geeroms : “De weinige studies over België wijzen allemaal een bedrag tussen de 12 en 20 % van het bruto nationaal product aan. Samen met Italië bekleden wij de eerste plaats in Europa wat belastingontduiking en -ontwijking betreft.”

Ondanks alle maatregelen en inquisities van de fiscus levert het antifraudebeleid weinig of geen resultaten op. Vele voorstellen (de reorganisatie van de fiscus) of onderzoeken ( KB Lux) blijven in de lade steken. Als oplossing gelooft Geeroms niet in een algemene vermindering van de fiscale druk. Hij haalt de belastinghervorming uit ’88 aan, die de marginale voet van 76 naar 55 % liet zakken : “Hoewel lagere tarieven de ontwijking reduceren, is sindsdien de omvang van de fraude in België niet gezakt.”

Wel ziet de Ehsal-docent heil in een verschuiving van directe naar indirecte belastingen : “Enerzijds wordt arbeid te zwaar belast. Anderzijds verhindert de massale fraude het herverdelend effect van de personenbelasting. Daarnaast zal de ontduiking en ontwijking van de consumptietaks egaler gespreid zijn. Een progressieve heffing op luxegoederen is de enige manier om sommige beroepsgroepen, die overwegend inkomsten uit kapitaal halen, toch belastingen te laten betalen.”

“Door de administratie meer middelen, meer bevoegdheden en beter betaald personeel te geven, verhoog je de pakkans en verlaag je de fraude,” besluit Geeroms. “Dat kost geld, maar levert ook inkomsten op. In een eerste fase kun je externe specialisten zoals Forensic Accounting van KPMG, waar de Nederlandse fiscus soms een beroep op doet (zie Trends van 3 oktober ’96) inschakelen. Aangezien dit echter een indicator van onmacht is, moet een performante overheid op termijn zelf haar klus klaren. Het nadeel van zo’n harde aanpak is een stijging van de effectieve fiscale druk. Maar de extra opbrengsten scheppen ruimte voor een post factum tariefverlaging, zoals Ronald Reagan in ’86 en nu ook Duitsland voorstelt. Zo wordt het systeem eerlijker en doorzichtiger. Want hoe je het ook draait of keert, belastingontwijking en -ontduiking tasten het principe van de gelijkheid aan en vervalsen de concurrentie.”

Beroepsfederaties, zoals de bouwsector, slaken een noodkreet omdat het zwartwerk als een kanker uitbreidt, banen vernietigt en de competitiviteit doet wankelen. “Fraude maakt de inkomensverdeling ongelijker. Werknemers en bonafide bedrijven die niet kunnen of willen sjoemelen, betalen de rekening,” bevestigt Geeroms. “Het zijn vooral de kapitaalkrachtigen in de samenleving, die zich dure adviseurs kunnen veroorloven, die het meest profiteren van de gaten in de wetgeving. Bovendien bedriegen de ontduikers niet de overheid, maar hun buurman, die zijn belastingen wel betaalt. De staat recupereert immers dat geld toch op één of andere manier bij haar inwoners.”

ERP

HANS GEEROMS (EHSAL) Mocht het antifraudebeleid effectief werken, had ons land al lang zijn Maastricht-norm gehaald.