LOST EUROPA ALLES OP ?

De speciale Europese Top over werkgelegenheid in Luxemburg is net achter de rug, de gewone top van de regeringsleiders komt eraan. Al maanden is de start van de Europese Monetaire Unie (EMU) een hot topic. En toch blijft Europa al te vaak een abstractie, met een hele reeks veronderstellingen en onduidelijkheden tot gevolg. Welke zal bijvoorbeeld de impact zijn van de EMU op het sociale vlak ?

Velen zullen de komende jaren nog raar opkijken. Filip Abraham, gewoon hoogleraar aan het departement economie van de KU Leuven, vormt daar een uitzondering op. Hij verrichtte al enig onderzoek naar de relatie tussen de EMU en de sociale zekerheid en wijdde er onlangs nog een toespraak aan, op een gemeenschappelijke studiedag van het Vlaamse en het Nederlandse genootschap voor Sociale Zekerheid.

TRENDS. Wat zullen de gevolgen zijn van de EMU op een aantal sociale processen ?

FILIP ABRAHAM (KU LEUVEN). Door de EMU zullen de problemen van vandaag in een stroomversnelling terechtkomen. De concurrentie wordt immers groter en bijgevolg ook de marktintegratie. Bovendien zal een aantal macro-economische beleidsinstrumenten wegvallen, waarmee een land economische tegenvallers kan opvangen. Ik denk bijvoorbeeld aan het wisselkoersbeleid. Ook de budgettaire discipline zal niet verminderen. Ten slotte, en dat is minder bekend, heeft de tendens naar een gemeenschappelijke inflatievoet nogal wat implicaties op de loonkostendiscipline. De regels die we nu al volgen de loonkosten mogen niet sneller stijgen dan deze bij de belangrijkste handelspartners zullen nog sterker spelen. Afwijkingen van die loonkostenevolutie zullen nog meer concurrentieverlies meebrengen dan nu al het geval is.

Dus wordt alles slechter met de EMU ?

Neen, de trend die we nu vaststellen, zal zich gewoon doorzetten. Cruciaal is dat we een nieuw evenwicht vinden tussen sociale bescherming en concurrentie. Enerzijds is er de traditie van een sociaal overlegmodel, anderzijds de grote nood aan meer flexibiliteit en concurrentiekracht. Als de overgang te bruusk verloopt, bestaat het risico op een systeemcrisis.

Waar staat België in die overgang ?

De eerste stappen worden gezet, maar de geesten zijn niet overal even rijp. Een aantal landen Nederland, Denemarken, Oostenrijk en Finland boekt resultaten. Dat betekent dat er andere mogelijkheden zijn dan wat de Britten doen. Het Angelsaksische model zou in ons land trouwens niet aanslaan, afgezien nog van de vraag of het er wenselijk zou zijn. We moeten een model zoeken dat aansluit bij onze tradities.

Is dat een subjectief-politieke afweging, of heeft dit ook economische gronden ?

Er zijn twee manieren om een economisch draagvlak te creëren. Enerzijds is er het Angelsaksische model dat flexibiliteit en marktwerking centraal stelt. Anderzijds hebben we het continentale systeem dat eveneens uitgaat van de vrijemarkteconomie, maar gelooft dat de slagkracht gedeeltelijk steunt op een sociale consensus. Dat is te verdedigen in de economische literatuur : als mensen gemotiveerd zijn en daar kan een goede sociale bescherming bij helpen zijn ze ook productiever. Het is natuurlijk wel zo dat de veranderingen in de wereldeconomie de nood aan flexibiliteit verhogen en de druk naar het Angelsaksisch systeem vergroten.

Wat is de rol van Europa in dat alles ? Is de Top van Luxemburg een eerste aanzet tot een Europees sociaal beleid ?

De Europese Centrale Bank zal in de eerste plaats streven naar een lage inflatie, ze zal een zeer strak beleid voeren om op korte termijn haar credibiliteit op de markt te vestigen. Een monetair beleid zal voorrang hebben op een werkgelegenheidsbeleid. Toch is de Top in Luxemburg niet nutteloos geweest. Voor het eerst werd aanvaard dat een Europese coördinatie van het werkgelegenheidsbeleid nodig is. Ook positief is de gedachte dat we iets aan de tewerkstelbaarheid moeten doen ook al is de literatuur niet erg optimistisch over de resultaten van maatregelen daaromtrent.

In de discussie rond lastenverlaging wordt zeer veel verwacht van een Europese energietaks. Terecht ?

Een energietaks is een substitutie : bedrijven worden minder belast op arbeid en meer op energie. Maar de totale kosten veranderen niet. Bovendien blijkt uit de literatuur dat men deze subsitutie-effecten niet mag overschatten. Denken dat dit tot een enorme toename van de werkgelegenheid zal leiden, zou naïef zijn.

Wat kan Europa wel doen om de werkgelegenheid te bevorderen ?

De lasten verlagen, arbeidsherverdeling op een vrijwillige basis invoeren, mensen beter afstemmen op de arbeidsmarkt, incentives afbouwen die werklozen binnen dat circuit houden. En vooral een gecoördineerde aanpak op verschillende niveaus. Het heeft bijvoorbeeld geen zin lasten te verlagen zolang de werklozen niet “rijp” zijn voor de arbeidsmarkt.

Europa kan wel iets doen, maar de grote stappen moeten nog steeds op nationaal niveau worden gezet ?

De hervorming van de arbeidsmarkt en de sociale zekerheid zal zeker niet op Europees niveau plaatsvinden. Europa zal het niet voor ons oplossen. Ik zie wel mogelijkheden in het Europees mededingingsbeleid als instrument om sociale dumping tegen te gaan. Europees Commissaris voor Concurrentiebeleid Karel Van Miert is opgetreden tegen allerlei selectieve maatregelen voor arbeidskostenverlaging. Voorbeelden zijn de Sabena-uitvlagging naar Luxemburg of de Maribel-operatie die alleen door de beugel kon als ze voor alle bedrijven gold en niet alleen voor de exporterende.

En er zijn nog meer mogelijkheden. Ook het sociale hoofdstuk van Maastricht laat meer toe dan men denkt. Er is wel het probleem van de unanimiteit. Voor sociale zaken moet men naar een gekwalificeerde meerderheid.

Maar meer Europese regelgeving is toch niet wat we nodig hebben in een maatschappij die precies flexibeler moet worden ?

Inderdaad. Eerst worden de markten gedereguleerd en dan volgt de behoefte aan een nieuw regulerend kader. Europa moet nieuwe grondregels bepalen. Maar dat mag niet meer zijn dan een kader, dat door de nationale lidstaten wordt ingevuld. De landen kunnen er van elkaar leren, in competitie met elkaar zullen ze het zo goed mogelijk proberen te doen. Europa mag dat proces niet breken. Net zoals in het voetbal mag je de wedstrijd niet kapotfluiten. Als Europa zich overal inmengt, loopt het fout.

GUIDO MUELENAER

FILIP ABRAHAM (KU LEUVEN) De Europese Centrale Bank zal de voorrang geven aan een strak monetair beleid boven een werkgelegenheidsbeleid.