LOST BUBA WURGGREEP ?

Na weer eens enkele weken kat-en-muis te hebben gespeeld met de financiële markten, verlaagde de Duitse centrale bank, de Bundesbank, op 22 augustus haar drie basisrentetarieven : de reporente, de lombardrente en de discontovoet. De reporente, de belangrijkste van deze drie rentevoeten, ging met 30 basispunten naar beneden, duidelijk méér dan waar de markt op gerekend had. Sedert begin 1993 daalde deze reporente van net onder 9 % tot 3 % nu.

In de rest van Europa kreeg de groter dan verwachte daling van de Duitse rentevoeten een warm onthaal. Is deze ingreep van de Bundesbank nu echt zo belangrijk ? Trends praatte over deze en andere vragen rond de monetaire en conjuncturele toestand in Europa met Emiel Van Broekhoven, hoogleraar economie aan de Antwerpse Ufsia. Via zijn lidmaatschap van de Conference Board, een internationale groep van economen uit de bedrijfswereld en de financiële sector, beschikt Van Broekhoven over een geprivilegieerd zicht op de algemene economische conjunctuur en de verwachtingen.

TRENDS. De Duitse economie begint, zij het nog altijd met de nodige aarzeling, echt wel tekenen van herstel te vertonen. Komt, met die vaststelling in het achterhoofd, de nieuwe rentedaling in Duitsland niet als een verrassing ?

EMIEL VAN BROEKHOVEN. Misschien staat, zoals begin 1995, de Duitse economie inderdaad aan het begin van een herneming. De hamvraag luidt evenwel of het een lange, duurzame herstelbeweging zal worden in de zin van bijvoorbeeld een drie jaar volgehouden groei van gemiddeld 2,5 % per jaar, zonder dat er abrupte breuken ontstaan. Zo’n brede en diepe herneming is niet alleen in Duitsland maar ook in de rest van Europa nodig om de fameuze Maastrichtnormen te kunnen halen en om het vertrouwen van bedrijfsleiders en gezinnen te herstellen.

De Buba geniet de reputatie zich enkel door “Duitse” consideraties te laten leiden bij haar beleidsuitstippeling. Ziet u redenen om aan te nemen dat met name de Franse situatie een heel slappe conjunctuur en een financiële sector in zware problemen de Buba ditmaal mee heeft aangezet tot een verdere versoepeling op monetair vlak ?

Ik denk dat men de houding van de Bundesbank in het recente verleden tegen de volgende achtergrond moet zien. De manier waarop de hereniging van de twee Duitslanden is doorgevoerd, mag als erg duur en biezonder inefficiënt omschreven worden. De weinig creatieve, soms naar het obstructieve neigende houding van de Bundesbank speelde daar een niet te onderschatten rol in. Als gevolg van het hele beleidspakket in Duitsland trekt de industrie steeds meer weg uit Standort Deutschland. Haar internationale competitiviteit staat onder onhoudbare druk. De Bundesbank kon de kritiek op haar beleid makkelijk pareren zolang de overtuiging overheerste dat de EMU en de bijbehorende euro er toch niet zouden komen. In het begin van dit jaar geloofden slechts bitter weinig industriëlen en bankiers echt in een serieuze kans voor het Verdrag van Maastricht en de euro. Nu liggen die kaarten fundamenteel anders. Bijgevolg moet ook de Buba zich aanpassen. Zij is dus door de omstandigheden gedwongen om haar hermetisch strakke houding op te geven. Het Amerikaanse voorbeeld van de voorbije vijf jaar leert ons overigens dat de marktomstandigheden veel meer groeimogelijkheden boden dan Europa heeft kunnen waarmaken. Dat Europa die groeitrein gemist heeft, is in belangrijke mate toe te schrijven aan het stugge beleid van de Bundesbank. Het is dus, samenvattend, niet zozeer bezorgdheid omtrent Franse toestanden die de Bundesbank ertoe aangezet heeft om het geweer van schouder te veranderen dan wel een reflex van weloverwogen eigenbelang.

Het verschil tussen de rentevoeten op korte termijn en die op langere termijn is nu behoorlijk groot geworden. Wat zijn de implicaties hiervan ? Wat kunnen we in de nabije toekomst verwachten voor die langetermijnrente ?

In principe werkt een groot verschil tussen de kortetermijnrente en die op lange termijn stimulerend voor de economie. Zo kan er een stimulans van uitgaan voor bedrijven om terug voorraden te gaan opbouwen. Heeft men dus met de monetaire versoepeling enerzijds duidelijke objectieven inzake productie en tewerkstelling voor ogen, dan loert anderzijds het gevaar dat zo het inflatievuur wordt opgestookt. Het lijkt mij echter uitgesloten dat eventuele inflatie in Europa zich vandaag zou vastzetten in de goederenmarkt. Wat de evolutie van de reële langetermijnrente betreft, is het zo dat de dollarmarkt, ook voor Europa, nog altijd bepalend is. Ik zie daar weinig beweging in. Alleen de verkiezing van Bob Dole zou daarin verandering kunnen brengen, daar zijn belofte tot belastingverlagingen opnieuwe hogere inflatieverwachtingen kan scheppen. Voorlopig staat het er echter niet al te best voor met de kansen van Dole.

Als men de aanzienlijke daling van de kortetermijnrentes de voorbije drie jaar in beschouwing neemt, is men dan niet geneigd te concluderen dat de impact daarvan op de activiteitsgraad in de economie zeker niet overroepen moet worden ?

De simpele realiteit is dat de zeer lage kortetermijnrentes die we nu hebben, er slechts konden komen omdat de voorgaande rentedalingen net geen of weinig effect veroorzaakten op het vlak van productie en tewerkstelling. We kunnen in Europa steeds meer van een beleidsimpasse gewagen. Een lage rente betekent immers wel een voordeel voor investeerders, maar daarnaast ook bijvoorbeeld een lager besteedbaar inkomen voor gepensioneerden en renteniers. Het zijn lang niet alleen de rentevoeten die de houding van ondernemers en gezinnen bepalen. De fiscaliteit en het algemeen economisch klimaat spelen vandaag een belangrijker rol. En op dit vlak zit alles klaarblijkelijk muurvast. De Duitse en Franse regeringen en duidelijk ook de Belgische willen koste wat het kost de sociale sector zoveel mogelijk onaangeroerd laten. De bedrijven en de actieve gezinnen krijgen dus de volledige euro-rekening gepresenteerd en vrezen waarschijnlijk niet ten onrechte dat er nog meer op komst is. Hun erg terughoudende handelswijze is dan ook volkomen begrijpelijk.

Johan Van Overtveldt