De auteur is partner-hoogleraar management aan de Vlerick Business School.
Twee ideeën kunnen elkaars logische tegenovergestelde zijn. België is het grootste land ter wereld. België is niet het grootste land ter wereld. Je kan dan zeggen dat de verwerping van het ene idee automatisch leidt tot de aanvaarding van het andere. Als ik moet verwerpen dat mannen en vrouwen even empathisch zijn, dan moet ik aanvaarden dat ze verschillend zijn in empathie.
Maar dat principe geldt enkel als de ideeën elkaar logisch uitsluiten. In de andere gevallen leidt de verwerping van het ene idee niet automatisch tot de aanvaarding van het andere. In zijn schitterende reeks over kanker en alternatieve geneeskunde laat Joël De Ceulaer de voorstanders van de alternatieve geneeskunde aan het woord, en die gebruiken merkwaardige argumenten: de klassieke geneeskunde weet ook niet alles, de klassieke geneeskunde staat niet open voor nieuwe benaderingen, sommige klassieke behandelingen hebben gevaarlijke nevenverschijnselen, de sector is in de greep van de farmaceutische firma’s. Zelfs indien die argumenten correct zouden zijn, betekent dat nog niet dat de Nieuwe Germaanse Geneeskunde werkt.
Het is niet omdat de klassieke geneeskunde intellectuele en morele tekorten heeft, dat daarom homeopathie of de nieuwe goeroe, dokter Hamer, gelijk heeft. Als de klassieke geneeskunde te weinig aandacht zou besteden aan het effect van trauma’s, is dat dan een bewijs dat een andere vorm van geneeskunde, die daar wel aandacht aan besteedt, per definitie ‘juist’ is? Het klopt dat de klassieke geneeskunde vrij conservatief is, maar zou het niet kunnen dat ze zo conservatief is omdat je, met al die dwaze charlatans in de buurt, beter niet al te snel in wondermiddeltjes gelooft? De redenering omdraaien is wel erg vreemd: de geneeskunde is conservatief, de geneeskunde faalt regelmatig, wij denken radicaal anders, dus hebben wij gelijk.
En dan het bizarre argument dat ‘Big Pharma’ alles in een wurggreep houdt. Bij de non-believers in de opwarming der aarde hoor je overigens een analoog argument. Daar zijn het de linkse believers die de publicaties over de opwarming der aarde in een wurggreep houden. Als je niet gelooft in de heilige leer van opwarming-door-de-mens, wordt je artikel niet gepubliceerd. En Big Pharma koopt bijna alle wetenschappers om en laat zeker niet toe dat er onderzoek geschiedt naar dingen waar geen geld mee te verdienen is. Samenzweringen in de wetenschap zijn links of rechts naargelang de wetenschap dingen stelt waar je niet van houdt.
Wetenschappers ‘kicken’ op het weerleggen van andermans theorieën. En ze willen vooral publiceren over wat ze zelf belangrijk vinden. Big Pharma beïnvloedt uiteraard de keuze van de thema’s, de voorzichtigheid waarmee men publiceert enzovoort. En Big Pharma durft er zwaar tegenaan te gaan. Lees er het boek Bad Pharma van Ben Goldacre maar op na. Maar wat Big Pharma ook moge proberen, die wetenschappers krijg je nooit in een keurslijf. Immers, als de alternatieve benaderingen effectief zouden werken, zouden wetenschappers vechten om die publicatie te kunnen schrijven. En, meer nog, de vakbladen zouden vechten voor de primeur om die te mogen publiceren. Ja, censuur bestaat, maar dan toch vooral van de zwakke, speculatieve studies. En bovendien: het farmaceutische bedrijf dat als eerste de werkzame stoffen van de alternatieve geneeskunde op de markt kan brengen, laat ongetwijfeld de concurrentie ter plaatse achter. Spannen alle farmaceutische bedrijven dan ook al samen? En denken de alternatieve kankerbestrijders echt dat de meerderheid van de dokters hun patiënten een heilzame, goedkope therapie doelbewust zouden onthouden?
Mensen geloven graag in samenzweringen. Alle grote farmabedrijven, professoren en onderzoekers, ziekenhuizen en journalisten zweren samen om ons de voordelen van alternatieve geneeskunde te onthouden. En alle wetenschappers zijn links en anti-Amerikaans en zweren samen om de critici van de opwarming der aarde de mond te snoeren door hun artikels niet te publiceren. Samenzweringstheorieën geven een gemakkelijke verklaring voor complexe fenomenen. Maar ze dragen zelden bij tot heldere inzichten. Ze vertegenwoordigen meestal een intellectueel zwaktebod.
MARC BUELENS
Samenzweringstheorieën vertegenwoordigen meestal een intellectueel zwaktebod.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier