Lock-out blijft een uitzondering

In de eerste drie maanden van dit jaar vergrendelden al twee werkgevers hun bedrijf omdat de werknemers staakten. Zo’n lock-out is nochtans zeldzaam in België.

Een paar weken geleden liet de top van chocoladeproducent Godiva in Koekelberg de toegang tot het bedrijf vergrendelen. Het was het culminatiepunt van een grimmig sociaal conflict dat losbarstte toen de directie besloot om de verpakkingsafdeling te sluiten. In januari sloot ook de directie van AB InBev in Leuven de deuren. Dat was een reactie op de blokkering van de fabriekspoorten door de vakbonden. Na de bekendmaking van een collectief ontslag bij AB InBev wilden die beletten dat het bier het bedrijf zou verlaten.

Zo’n lock-out, waarbij de werkgever een groep werknemers belet te werken met het doel hun loon in te houden, is een radicaal drukkingsmiddel. Volgens de socialistische vakbond ABVV zijn er sinds de Tweede Wereldoorlog slechts twee lock-outs geweest: bij Acec in Charleroi in 1974 en bij Boel in Temse in 1977.

Dat is de waarheid geweld aandoen. De voorbije tien jaar zijn er twaalf lock-outs geweest, of toch op zijn minst aankondigingen. In een aantal gevallen ging het niet om echte lock-outs met de bedoeling om tijdens een sociaal conflict druk uit te oefenen. Zo sloot Sidmar tijdens een conflict de deuren omdat men vreesde voor de veiligheid van de installaties.

Het Hof van Cassatie heeft zware voorwaarden opgelegd aan een lock-out. Een werkgever mag dit alleen doen bij zware tekortkomingen van de werknemers. “Het moet een eenzijdige maatregel zijn van de werkgever en de beslissing moet moedwillig zijn genomen”, zegt Marc Leemans, nationaal secretaris van het ACV. “Overmacht geldt niet als verantwoording. Het moet ook een collectieve maatregel zijn. Men mag zich niet beperken tot een deel van het personeel dat het bedrijf niet binnen kan.”

Directies denken vaak dat werknemers die door een lock-out niet kunnen werken, door de RVA worden erkend als tijdelijke werklozen. Maar dat is niet altijd het geval. Het directiecomité van de RVA aanvaardt niet zomaar dat slachtoffers van een lock-out recht hebben op een werkloosheidsuitkering. Bij de lock-out van AB InBev kregen de werknemers bij de RVA nul op het rekest.

Marc Leemans benadrukt dat een lock-out een zeldzaam dreigement blijft. Ook harde acties van de kant van de vakbonden blijven beperkt. Zoals de blokkades om te beletten dat producten een bedrijf verlaten (onder andere bij AB InBev of Opel). Leemans: “Het is geen trend en dus mogen we er niet zomaar uit concluderen dat het sociaal klimaat verziekt is. Wel merken we dat werkgevers bij een sociaal conflict sneller naar de rechtbank stappen om een staking met een bevelschrift te beëindigen. Bovendien richten ze zich steeds minder tot een arbeidsrechtbank en geven ze de voorkeur aan een burgerlijke rechtbank die toch minder vertrouwd is met die materie. Dat strookt niet met het herenakkoord tussen vakbonden en werkgevers.”

Volgens dat akkoord uit 2002 moeten werkgevers en vakbonden bij sociale conflicten een aantal spelregels naleven. Zo is het niet de bedoeling dat werkgevers om de haverklap juridische stappen doen om een conflict te beëindigen. Leemans: “Het is de taak van de werkgeversfederaties om aanbevelingen te richten aan hun leden zodat conflicten niet verder ontsporen.”

A.M.