Links en rechts liberalisme

Liggen radicale liberalen of libertariërs wakker van sociale rechtvaardigheid? In het boek Free Market Fairness stelt John Tomasi, hoogleraar politieke wetenschappen aan de Brown University, dat ze er wakker van moéten liggen.

Voor Tomasi is een libertariër (libertarian) iemand die vindt dat de economische rechten eigen aan het kapitalisme — het recht om een bedrijf te starten, persoonlijk onderhandelen over loonvoorwaarden of de volledige vrijheid over de besteding van het verdiende inkomen — ook essentiële onderdelen van de vrijheid zijn. Volgens de auteur is “liberalisme al lange tijd verdeeld tussen een richting ‘vrije markt’ en een ‘democratische’ beweging. De eerste met een nadruk op de particuliere economische vrijheid, de tweede met een bezorgdheid voor sociale rechtvaardigheid.” Of, kort door de bocht, het onderscheid tussen rechts en links liberalisme.

Het interessante aan dit werk is dat Tomasi de inzichten van fervente verdedigers van de economische vrijheid, bijvoorbeeld Friedrich Hayek, en die van voorstanders van sociale rechtvaardigheid, bijvoorbeeld John Rawls, wil verzoenen.

Tomasi presenteert eigenlijk een nieuwe theorie van liberale rechtvaardigheid. Deze theorie, free market fairness genoemd, hecht waarde aan zowel een zeer beperkte overheid als aan de materiële verbetering van de armen. In tegenstelling tot traditionele libertariërs stelt Tomasi dat eigendomsrechten het best worden verdedigd niet omwille van de eigendomsrechten op zich, maar omdat privé-eigendom rechtvaardig is. Tegelijk moedigt de auteur de zogeheten egalitarians, die bezorgd zijn over sociale rechtvaardigheid, aan om meer te luisteren naar het belang dat gewone burgers hechten aan particuliere economische vrijheid in hun dagelijkse leven.

Tomasi stelt dat free market fairness, met zijn dubbele inzet voor economische vrijheid én een eerlijke verdeling van goederen en kansen, een moreel superieure vorm van liberale rechtvaardigheid is. Free market fairness is dan ook een typisch Amerikaans ideaal. Het stelt dat de bescherming van de eigendom én de promotie van gelijke kansen ondeelbaar doelen zijn.

Tomasi introduceert tegelijk het concept ‘market democracy‘ (marktdemocratie). ‘Het combineert vier ideeën: (1) kapitalistische economische vrijheden als vitale aspecten van vrijheid, (2) de samenleving als spontane orde, (3) rechtvaardige en legitieme politieke instellingen voor iedereen die tussen deze instellingen leeft, (4) de sociale rechtvaardigheid als de ultieme norm van politieke evaluatie.

Het werk van Tomasi is een betoog waarin de auteur erin slaagt schijnbaar onverzoenbare ideologieën te verzoenen. De auteur weet de ideeën van Adam Smith, David Hume, Hayek, libertariërs als Robert Nozick; ‘high liberalism‘-auteurs als John Stuart Mill, linkse liberalen als John Rawls en Ronald Dworkin samen te brengen. Wat op zich al een tour de force is. Tomasi noemt zijn visie op liberalisme ook moreel superieur.

John Tomasi, Free Market Fairness, Princeton, 2013, 384 blz., 35 euro

THIERRY DEBELS