Leven in een instabiele wereld

Begin 2014, net voor de Olympische Winterspelen in Sotsji, kreeg de Russische president, Vladimir Poetin, het bezoek van een Saudische prins. Zijn boodschap: “Als Rusland het Assad-regime in Syrië blijft steunen, dan kunnen we niet uitsluiten dat Tsjetsjeense jihadisten, gefinancierd met geld uit de Golfstaten, aanslagen plegen op de Spelen.” Poetin zou daarop geantwoord hebben: “In dat geval richt ik al mijn raketten op Saudi-Arabië.”

Het verhaal staat in The Best of Times, The Worst of Times. A History of Now van de Britse historicus Michael Burleigh. Daarin maakt hij een analyse van de internationale politieke en economische verhoudingen sinds de val de Muur in 1989. Burleigh zegt dat de liberale democratie al jaren onder druk staat en dat de invloed van autoritaire leiders toeneemt. Hij geeft de voorbeelden van Poetin, de Turkse president Recep Tayyip Erdogan, het Noord-Koreaanse woelwater Kim Jong-un, de Saudische kroonprins Mohammed Ben Salman en de Chinese president Xi Jinping. Ook in West-Europa zijn populistische leiders aan een opmars bezig.

Aan die evolutie hebben de westerse democratieën zelf schuld. Het liberaal-democratische vooruitgangsdenken heeft een knauw gekregen door de financiële crisis van 2008. Bij brede lagen van de publieke opinie bestaat de indruk dat een rijke bovenlaag er financieel beter is uitgekomen, ten nadele van een krimpende middenklasse. Tweede gamechanger was de oorlog in Irak (2003), waar een naïeve poging om de democratie in te voeren de hele regio in brand heeft gestoken. Burleigh is zeer streng voor de VS, maar ook voor ngo’s en wat hij ‘mensenrechtenadvocaten’ noemt die overal ter wereld “keet willen schoppen maar landen en regio’s (Libië, Oekraïne) in chaos achterlaten”.

Dat alles maakt de wereld een stuk instabieler. Het lijkt erop dat een internationaal conflict snel kan uitbreken, zeker sinds Donald Trump in het Witte Huis zit. Toch is Burleigh optimistisch door het discours van de Chinese leider Xi Jinping in Davos vorig jaar: globalisering en vrijhandel zijn voor China belangrijke waarden. Xi Jinping droomt van een nieuwe zijderoute naar Europa (de handel tussen China en de EU bedraagt nu al 1,4 miljard euro per dag) en wil de interne economie versterken. Burleigh ziet in China zowaar dé stabiliserende factor voor de wereldeconomie.