Leve de globalisering (wel jammer dat mijn job naar China verhuist)

Nog maar eens een boek over globalisering? Ja, maar wel van de spraakmakende Thomas Friedman. Al houden we aan ‘The World Is Flat’ een wat ongemakkelijk, dubbel gevoel over.

Thomas Friedman, The World Is Flat – A Brief History of the Twenty-First Century. Farrar, Straus and Giroux, 488 blz.

Dyab Abou Jahjah prijkt als enige Belg in The World Is Flat, het nieuwe boek van Thomas Friedman. De vermaarde Amerikaanse journalist van The New York Times vraagt “de Malcolm X van Belgiës vervreemde Marokkaanse jeugd” wat hij en zijn maten dachten toen de gekaapte vliegtuigen zich op 11 september 2001 in het World Trade Center boorden. Het antwoord: “Om heel eerlijk te zijn, ik denk dat de meeste moslims in de hele wereld vonden dat Amerika een slag in het gezicht kreeg en dat dat niet slecht kon zijn. Amerika schopt ons al 50 jaar keihard tegen het achterste.” Commentarieert Friedman: “Net zoals de zware economische crisis in de jaren twintig en dertig van vorige eeuw vele gewone, verstandige Amerikanen ertoe aanzette om passieve of zelfs actieve aanhangers te worden van het communisme, zo zet de langdurige, vernederende economische, militaire en emotionele crisis van de Arabisch-islamitische wereld er nu vele gewone, verstandige Arabieren en moslims toe aan om passieve aanhangers te worden van het terrorisme van Osama Bin Laden.”

De reactie van Abou Jahjah paste evengoed in The Lexus and the Olive Tree, het boek waarmee Friedman in 1999 de globalisering wilde doorgronden. Die bestseller werd vertaald als Het gouden keurslijf, een titel die de even treffende als aanvechtbare beelden uit de oorspronkelijke uitgave wegmoffelt. De Lexus staat er voor het enthousiaste vooruitgangsgeloof (in de Lexus-fabriek produceren vooral robots de luxewagens, die wereldwijd verkocht worden). De olijfboom vond Friedman in het Midden-Oosten, waar joden en Arabieren zich vastklampen aan hun eigen olijfboom. Friedman vindt globalisering onvermijdelijk én wenselijk. Wie zich niet aanpast aan die trend, zal verpauperen. Maar momenteel beleven we een gevaarlijke spanning tussen de wil tot vooruitgang (de Lexus) en het vasthouden aan identiteit, traditie en eigenheid (de olijfbom).

Het vreemde in The Lexus and the Olive Tree was nu net dat Friedmans onwrikbare geloof in globalisering overschaduwd werd door talloze feiten die hij er zelf op- tekende. Dezelfde bizarre tegenstrijdigheid domineert nog sterker The World Is Flat. Alweer kiest Friedman een metafoor als titel: de technische ontwikkelingen maken de complexe ronde wereld stilaan overzichtelijk en dichtbij. De wereld lijkt vlak.

Die beweging levert nog altijd spanning op. Een pijnlijk voorbeeld: eerst snoepte China jobs af van de westerse arbeiders, nu ook van ingenieurs en wetenschappers. Friedman levert ook nu de pessimistisch stemmende signalen en feiten, maar blijft geloven dat de pendel wel in evenwicht blijft. Zijn antidotum: de westerlingen moeten studeren – een oproep die wat eenvoudig klinkt tussen de vele onrustwekkende discussies, anekdotes en trends die Friedman optekent.

Luc De Decker