LEOPOLD II

10 miljoen Congolezen

Zelfs in het voorwoord dat de Schotse journalist Neal Ascherson dit jaar schreef naar aanleiding van de vertaling van zijn veertig jaar oude biografie over de Belgische koning Leopold II blijft hij staalhard. De vier decennia tussen zijn oorspronkelijke The King Incorporated en het huidige De Koning nv hebben zijn oordeel zo mogelijk nog scherper gemaakt.

Niet alleen borstelt hij een genadeloos portret van de eerste exploitant van Congo, Leopold II, ook de Belgische politiek ten opzichte van de (voormalige) kolonie wordt niet bepaald op applaus onthaald: “België had zijn uitgestrekte kolonie in 1960 verlaten, zonder serieuze pogingen te hebben gedaan de bevolking voor te bereiden op zelfbestuur en zonder een Congolese politieke klasse op te leiden in bestuursverantwoordelijkheid en het zelfstandig optreden als natie. De poging tot afscheiding in Katanga, grotendeels bekokstoofd en gefinancierd door multinationale kopercorporaties, had het leven gekost van Patrice Lumumba, de enige Afrikaanse staatsman die in Congo had kunnen opstaan, en ook van Dag Hammerskjöld, secretaris-generaal van de Verenigde Naties. Met steun van de Amerikanen vestigde Mobutu Sese Seko een oneindig lang en corrupt despotisch regime, dat pas in de jaren negentig ten val kwam.”

Ook vandaag mislukt elke poging om van Congo een staat te maken. De oorzaak van dat tragische falen legt Ascherson niet bij “het kortzichtige Belgische kolonialisme”, maar “in het trauma dat de volken in het stroomgebied van de Congo is aangedaan door Leopold II.” Wellicht heeft het terreurbewind in zijn naam het leven gekost aan 10 miljoen Congolezen. Tussen 1880 en 1920 werd de Congolese bevolking tot de helft gereduceerd.

Uiteraard gaat een volwaardige biografie van Leopold II niet alleen over zijn koloniale avontuur, ook al blijft die koloniale drang een sleutelrol spelen in een begrip voor zijn politieke opvattingen. Ascherson toont aan dat Leopold II een nieuwe vorm van koningschap wilde vestigen, “een monarchie voorzien van een dynastiek privé-fortuin dat zo gigantisch was, dat het de nationale politiek en economische ontwikkelingen kon sturen zonder tussenkomst van een democratisch parlementair stelsel.” Congo zou hem dat privé-vermogen voldoende vlug schenken, zo redeneerde hij. Dan zou hij snel kunnen afrekenen met de bemoeizuchtige politici, die zijn reactionaire dromen in de weg stonden. Leopold II wilde niet inzien dat de politieke evolutie die poging sowieso al tot mislukking gedoemd had. Gelukkig voor hem was de tijd wel mild om hem te laten stoeien met zijn maîtresse.

Luc De Decker [{ssquf}]

Neal Ascherson, De Koning nv – De biografie van Leopold II. Manteau, 320 blz., 26,50 euro.