“Langer werken is een deel van de oplossing”

Om het pensioenprobleem op te lossen, is een mentaliteitswijziging nodig, zegt Michal Rutkowski, de pensioenspecialist van de Wereldbank. En de Belgische regering heeft de vereiste mentaliteit duidelijk niet.

De Franse premier Jean-Pierre-Raffarin geeft hij goede punten, voor Guy Verhofstadt ( VLD) is hij minder mild: “Als hij niets aan het pensioenprobleem doet, zullen latere generaties het deze regering zwaar aanrekenen.” Aan het woord is de Pool Michal Rutkowski, een van de toplui van de Wereldbank en pensioenspecialist. Tijdens een doortocht in België (te gast bij de Europese Verenging voor Pensioenfondsen) laat hij exclusief voor Trends zijn licht vallen op de pensioenproblematiek die tal van Europese landen in de ban houdt.

Rutkowski publiceerde onlangs een boek over de noodzaak van pensioenhervormingen in Europa (‘Pension Reform in Europe: Process and Progress’). Hij maakt zich vooral zorgen over het feit dat de bevolking zich niet bekommert om de leefbaarheid van de huidige stelsels. “Ze vertrekken van een verkeerd uitgangspunt. Hun argument is dat ze bijgedragen hebben aan een pensioen en dat het dan maar de taak van de overheid is om de betaalbaarheid ervan te verzekeren. In het Belgische omslagstelsel betalen ze echter niet voor zichzelf, maar voor de huidige generatie gepensioneerden. Bovendien moet het principe van het pensioen anno 2003 op een totaal andere manier worden ingevuld dan pakweg dertig jaar geleden.”

TRENDS. Wat bedoelt u?

MICHAL RUTKOWSKI (WERELDBANK). “Toen de Duitse kanselier Bismarck eind negentiende eeuw als eerste het systeem van de sociale zekerheid invoerde, bereikte slechts één op zes werknemers de pensioenleeftijd. Men ging dan uit van het verzekeringsprincipe dat iemand die het risico liep te lang te leven door de actieven werd geholpen. Nu bereikt vijf op zes werknemers de pensioenleeftijd en gaat dat principe dus niet meer op.”

Maar het stelsel kan niet meer fundamenteel worden aangepast. Zelfs kleine wijzigingen zorgen voor enorme sociale onrust, zoals in Frankrijk en Oostenrijk.

RUTKOWSKI. “Ach, de regeringsleiders houden toch voet bij stuk. Al die stakingen en betogingen zijn volgens mij achterhoedegevechten. De generatie die binnenkort op pensioen gaat, heeft het mentaal heel moeilijk. Zij dachten dat ze zorgeloos van een oude dag zouden kunnen genieten. Ze hebben zich nooit vragen gesteld.

“Daarom vind ik het een goede zaak dat er bij de jongere generatie een mentaliteitswijziging optreedt. Zij vinden het niet langer vanzelfsprekend dat ze binnen dertig of veertig jaar van een basispensioen zullen kunnen genieten en weten dat ze langer zullen moeten werken.”

Is een hogere pensioenleeftijd de oplossing om het stelsel betaalbaar te houden?

RUTKOWSKI. “Langer werken is een deel van de oplossing, maar niet dé oplossing. Ik denk dat we ook meer en meer rekening moeten houden met de levensverwachting. Hoeveel jaar zal iemand nog van een pensioen kunnen genieten? In een aantal landen wordt daar al rekening mee gehouden. Ik denk vooral Zweden. Naast algemene pensioenbijdragen stort elke werknemer daar ook een deel van zijn brutoloon op een eigen pensioenrekening. Hoe langer je werkt, hoe meer geld er op die rekening staat. Het afgedragen kapitaal neemt bovendien sterk toe zodra je langer werkt dan de wettelijke pensioenleeftijd. Een van bovenaf opgelegd systeem van pensioensparen eigenlijk. Het percentage dat je afdraagt, wordt berekend op basis van de gemiddelde levensverwachting in dat land.

“In landen als België wordt er echter niet gepraat over zo’n systeem, terwijl je toch kan nagaan of het haalbaar is. Ik vind dat de huidige generatie politici hier een grote verantwoordelijkheid draagt.”

U pleit voor individueel pensioensparen op het ogenblik dat de kritiek op de pensioenfondsen toeneemt. Zij zouden te veel belegd hebben in aandelen en na de val van de beurs hun engagementen amper kunnen nakomen.

RUTKOWSKI. “Ieder pensioenfonds moet natuurlijk een evenwichtige beleggingsportefeuille hebben. Maar ik wil beklemtonen dat beleggen in aandelen op lange termijn de goede politiek is. Kijk, cijfers hebben aangetoond dat beleggen in aandelen de voorbije zestig jaar altijd zeer voordelig is geweest. Men focust te veel op de negatieve returns van de voorbije twee, drie jaar.”

Alain Mouton

“Al die stakingen en betogingen zijn volgens mij achterhoedegevechten.”