La Grande Bouffe

Niet méér maar mínder groei is het recept om de Amerikaanse economie weer fit te maken. Maar in een verkiezingsjaar is zo’n menu vanzelfsprekend moeilijk verteerbaar voor president George Bush. Jammer, want net zoals in de film ‘La Grande Bouffe’ is de honger naar sterke groei het Amerikaanse model aan het opblazen.

De auteur is hoofdeconoom van vermogensbeheerder Petercam.

(*) David S. Landes, ‘Arm en Rijk’, blz. 189.

De VS in vier cijfers:

van de wereldbevolking,

van de wereldconsumptie,

van het aardse olieverbruik en nood aan

van het beschikbare wereldwijde kapitaal.

U leest het goed: de VS trekt momenteel drie vierde van het totale wereldwijde kapitaalaanbod naar zich toe. In 1992, na de Eerste Golfoorlog, was dat nog 0 %. Het kapitaal dient om de almaar toenemende schuldhonger van de Amerikanen te stillen.

De Spaanse ziekte. We moeten heel ver teruggaan om een land te vinden dat zo’n wereldomvattende gulzigheid tentoonspreidde: Spanje in de zeventiende eeuw. Spanje voerde toen goud en rijkdommen in uit veroverde gebieden, en kocht er steeds meer goederen mee in het buitenland. In 1675 constateerden de Spanjaarden tevreden: “Heel de hele wereld werkt voor ons. Laat Londen maar naar hartenlust z’n stoffen fabriceren, Amsterdam z’n streepjesgoed, Florence z’n laken, India z’n vicuña, Milaan z’n brokaat, Italië en Vlaanderen hun linnen, zolang wij er maar met ons kapitaal van profiteren.”(*)

Verander enkele details in de redenering hierboven en het klinkt als het argument van 21ste-eeuwse economen, die het Amerikaanse tekort op de betalingsbalans als een teken van sterkte zien. Voor Spanje was de gulzigheid echter de prelude van het verval. Het land verloor zijn industrie, zijn vaardigheden en ten slotte ook zijn rijkdom. De Spanjaarden stapelden de schulden op en hun wereldrijk ging korte tijd later – ondanks de gigantische rijkdommen uit de veroverde gebieden – verscheidene malen bankroet.

Toen in 1991 de Amerikaanse economie officieel in een recessie belandde, zei iedereen dat de langste onafgebroken expansie in de geschiedenis van de VS was afgelopen. Niets is echter minder waar. De langste expansie is nog steeds volop bezig. De Amerikaanse consument is intussen al 48 kwartalen onafgebroken zijn bestedingen aan het uitbreiden. De gemiddelde groei van de consumptie bedroeg 3,6 % op jaarbasis, terwijl het bruto binnenlands product (BBP) in diezelfde periode met 3,2 % toenam, en de groei van de inkomens met 3,1 %. Dit betekent dat de bestedingen van de Amerikanen al twaalf jaar onafgebroken sneller groeien dan hun beschikbaar inkomen.

Dit record zal zonder probleem worden verlengd, want Alan Greenspan, de voorzitter van de Amerikaanse centrale bank ( Federal Reserve, kortweg Fed) voorziet tot minstens eind 2004 een versnelling van de Amerikaanse groei tot meer dan 4 %. Dit zou de ‘ winning streak‘ tot 54 kwartalen verlengen, een absoluut wereldrecord. Het vorige bedroeg 38 kwartalen en liep tussen 1961 en 1970. Het werd gevolgd door een tien jaar durende periode van erg gematigde consumptie.

Vandaag zeggen – vooral – de Amerikanen dat het schuldgegeven een onbelangrijk gegeven is. “Integendeel,” zo verdedigen ze zich. “Het toont aan dat de economie dynamisch is en in staat om investeerders aan te trekken.”

Dat klinkt goed, maar is het niet. Te veel schuld is zoals een traag werkend gif. De dodelijke werking kan pas jaren na de toediening uitbreken. Wanneer de rente stijgt, de inkomens vertragen (of tewerkstelling verloren gaat) of plots de perceptie van de schuldeiser wijzigt.

Onmogelijk? Sterker nog, de Amerikanen zijn misschien zelf het vernietigingsproces op gang aan het brengen. Een groot deel van de financiering wordt vandaag immers uit Azië aangetrokken. China en Japan kopen massaal Amerikaans schuldpapier. Op die manier willen de Aziatische landen hun eigen munten ‘zwak’ houden en de dollar ondersteunen. De Amerikaanse minister van Financiën John Snow is vorige week gaan pleiten voor een revaluatie van de Chinese munt (renmimbi). Amerika heeft de jongste tijd meer dan 1,5 miljoen indu -striële jobs verloren en ‘toevallig’ heeft China er in dezelfde periode 1,5 miljoen bij gecreëerd.

Een 20 %-appreciatie van de renmimbi zou evenwel het Chinese kostenvoordeel (dat daar een veelvoud van is) niet wegwerken. Tegelijk zou ze wél de Amerikaanse rente doen verhogen en de kapitaaloverschotten van China doen opdrogen. En laat het nu net die laatste elementen zijn die de Amerikaanse kredietgedreven consumptiegroei financieren en de hoop op een herverkiezing van George W. Bush junior overeind houden.

Montignac for president. Vandaag is het al knap lastig om de Amerikaanse geldhonger te voeden. Een sterkere groei zou dit alleen maar moeilijker maken. Bij een groei van 4 % in 2004 vergroot het Amerikaanse financieringstekort tot meer dan 6,5 % en zal de schuldratio stijgen van 310 % tot 350 % van het BBP. De VS zal dan meer dan 80 % van het beschikbare geld in de wereld naar zich moeten toetrekken.

De VS solliciteert naar een hoofdrol in de economische versie van ‘La Grande Bouffe’, terwijl het ironische is dat de VS net mínder zou moeten groeien. Montignac zou de volgende voorzitter van de Fed moeten worden, én een groeidieet voorschrijven. Het valt echter te vrezen dat de Amerikaanse economie eerst een schuldinfarct moet krijgen voor ze haar kredietcholesterol zal willen aanpakken.Geert Noels

De VS wil een hoofdrol spelen in de economische versie van ‘La Grande Bouffe’, maar zou veel beter montignacen.