Kunststoffen en circulaire economie: een complexe uitdaging

Agoria en essenscia hebben in een recente studie de bijdrage van de Belgische kunststofindustrie aan de circulaire economie in kaart gebracht. Hoewel er nog heel wat ruimte is voor verbetering, hebben we vooral ook nood aan een genuanceerd debat. Want kunststoffen en circulaire economie, die twee kunnen perfect samengaan, maar de uitdagingen zijn complex en vergen samenwerking.

Nood aan hoogwaardige recyclage

Het grote publiek denkt bij de term ‘circulaire economie’ wellicht in de eerste plaats aan recyclage. En die invalshoek levert terecht voer voor discussie bij kunststoffen. Want hoewel ons land beduidend meer kunststoffen produceert dan veel andere Europese landen, blijkt dat de input van gerecycleerd materiaal in de Belgische kunststofproductie met 6% een stukje onder het Europees gemiddelde van 7% blijft.

Maar de medaille heeft ook een andere zijde. Als er terecht nogal sterk op deproblematiek van kunststofrecyclage wordt gehamerd, wordt dit thema vaak nogal eenzijdig benaderd vanuit het perspectief van verpakkingen en zogenaamde ‘single-use plastics’. Een niet te negeren aspect in dit debat is dat ook in veel meer complexere producten eveneens kunststoffen zitten. Het is dus nogal kort door de bocht om die allemaal over dezelfde kam te scheren. Een ander aspect dat in het recyclagedebat meespeelt, is dat er naast de enorme verscheidenheid aan toepassingen ook heel wat soorten kunststoffen zijn, die al dan niet verrijkt worden met additieven om er specifieke eigenschappen aan toe te voegen.

Het verhogen van het recyclagepercentage is dus niet zo’n eenvoudige opdracht. Ze begint met de ontwikkeling van innovatieve recyclagetechnologie, met voorop een betere scheiding van de diverse kunststoffen (al dan niet gekoppeld aan een gescheiden inzameling), maar daarnaast ook vooruitgang op het gebied van mechanische en chemische recyclage. De conclusie is duidelijk: als België blijvend een belangrijke industriële plaats wil innemen in de wereld van kunststoffen, dan moet het eerst en vooral onze ambitie zijn om sterker in te zetten op zoveel mogelijk hoogwaardige recyclage.

Echt circulair vergt meer

Maar circulaire economie draait niet enkel om recyclage. Ook grondstoffen efficiënter gebruiken, de levensduur van producten verlengen, producten herstellen, hergebruiken of zelfs remanufacturing zijn belangrijke concepten in de circulaire economie die absoluut aandacht verdienen. Ook in dat speelveld moeten kunststoffen en circulaire economie elkaar kunnen vinden.

Vanuit duurzaamheidsoogpunt dient eigenlijk eerst ingezet te worden op het efficiënter gebruiken van grondstoffen. Dat is niet alleen ecologisch, maar het levert de bedrijven die ervoor kiezen vaak een hogere toegevoegde waarde op dan wanneer ze dat niet zouden doen. Als je weet dat voor bepaalde bedrijven in de kunststoffenindustrie het aandeel van grondstoffen in de totale kostenstructuur maar liefst 60% bedraagt, besef je meteen dat elke besparing op grondstoffen een dubbele winst oplevert: zowel economisch, vanuit competitiviteitsoogpunt, als ecologisch.

En dan zijn er nog concepten zoals ecodesign en de ontwikkeling van nieuwe businessmodellen die de circulaire economie voor kunststoffen in complexe producten kunnen ondersteunen. Het meest gekende voorbeeld van zo’n nieuw businessmodel is ‘light as a service’, waarbij niet meer het product verkocht wordt maar wel de functionaliteit licht verkocht wordt. Wegens de complexiteit is het toepassen van die concepten echter niet evident voor veel bedrijven. Bij ecodesign is het niet altijd evident voor bedrijven om de juiste strategie en/of tools te kiezen. Moet er een focus gelegd worden op ‘design for recycling’ of eerder op ‘design for repair’ en welke tools kunnen we dan gebruiken? Dit zijn voor bedrijven vaak moeilijke keuzes. Nieuwe concepten zoals ‘as a service’ kunnen ervoor zorgen dat de kunststof op het einde van het leven bij de producent terugkomt en dat hierdoor een strategie naar hergebruik en of recyclage kan toegepast worden. Ook hier zijn er talrijke drempels die niet enkel technologisch zijn, vermits het radicaal omgooien van het businessmodel van een bedrijf niet evident is.

Agoria is ervan overtuigd dat de circulaire economie voor kunststoffen tal van opportuniteiten biedt voor bedrijven, omdat het toepassen van de concepten uit de circulaire economie vaak leidt tot meer toegevoegde waarde. Maar er zijn ook drempels, zowel technologische als niet-technologische, die remmend werken om de circulaire economie voor kunststoffen in een stroomversnelling te brengen. Onze ervaring is dat deze drempels vaak opgelost kunnen worden. Hoe? Door meer samenwerking in de keten en het ecosysteem van producten, en door te durven experimenteren. De moeite waard, want circulaire economie creëert ook toegevoegde waarde.

Hoeveel gerecycleerd kunststofmateriaal wordt in België hergebruikt om nieuwe producten te maken? Wat zijn de concrete aanbevelingen om het circulaire karakter van kunststoffen in de toekomst verder te vergroten?

Download de whitepaper: “Belgische kunststofindustrie en circulaire economie: waar staan we?”