Kunnen chemie, kunststoffen en life sciences de wereld redden?

De sector van de chemie en life sciences levert heel wat inspanningen om duurzaam te produceren, maar welke rol speelt hij bij het verduurzamen van onze samenleving? Anders gesteld: kunnen chemie, kunststoffen en life sciences de wereld redden?

Het is een open deur intrappen: onze maatschappij is in volle ontwikkeling. Na de economische heropleving sinds de Tweede Wereldoorlog is een tijd gekomen van vragen stellen: hebben we voldoende grondstoffen om te produceren zoals we dat nu doen? Wat met de uitstoot van broeikasgassen? En hoe gaan we om met de welvaarts- en ouderdomsziekten als gevolg van een gestegen levensverwachting?

Het antwoord op die vragen komt niet zelden uit de sector van chemie en life sciences, dat zijn de farma en de biotechnologie. En dat is niet toevallig. “Chemie komt tussen in zoveel aspecten van het dagelijks leven”, merkt Chris Stevens op. Hij is hoofd van het departement Sustainable Organic Chemistry and Technology aan de faculteit Bio-Ingenieurswetenschappen van de UGent. “De impact kan moeilijk onderschat worden.” Karl Vrancken, Research Manager Sustainable Materials bij VITO, de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek, maakt het concreet: “De chemie zit in het centrum van de belangrijkste aspecten van de samenleving: energie, voeding, communicatie, bouw… Noem maar op.”

CO2 als grondstof

Maar in hoeverre werkt de sector echt mee aan de verduurzaming van onze samenleving? Daar liggen immers wel wat uitdagingen. Klimaat en energiezuinig wonen worden daarbij het vaakst genoemd, maar ook gezondheid, bevolkingsgroei en mobiliteit zijn belangrijke uitdagingen.

De chemiesector ligt als producent van basisstoffen aan de basis van heel wat innovaties die binnen de kunststoffenmarkt toegepast worden. “Chemie zal de oplossingen moeten aandragen”, merkt Chris Stevens op. “Zoiets gaat natuurlijk niet overnachts, maar je merkt wel een evolutie in de goede richting.” Professor Stevens haalt het voorbeeld aan van CO2. Dat wordt steeds vaker gebruikt als grondstof, bijvoorbeeld in kunststoffen voor matrassen. “Zo sla je twee vliegen in een klap”, klinkt het bij Stevens. “Je vermindert de schadelijke CO2-uitstoot en je hebt een grondstof om nieuwe producten mee te maken.”

Tussenstap naar biobrandstoffen

De inspanningen van chemie op vlak van duurzaamheid hebben de opkomst van een nieuwe generatie geavanceerde materialen in de sector van de kunststoffen in gang gezet. Dat uit zich in lichtere materialen, waardoor wagens of vliegtuigen minder verbruiken, maar ook in bijvoorbeeld pvc-raamprofielen die voor hermetische afsluiting zorgen, isolatiematerialen die het energiepeil van gebouwen optimaliseren, efficiëntere wieken die ervoor zorgen dat windturbines een hoger rendement halen, enzovoort.

De uitdaging is tweeledig, vat Karl Vrancken samen: “Enerzijds moeten we verder dematerialiseren. Steeds minder materiaal gebruiken om een product te maken. Anderzijds moeten we in de mate van het mogelijke overstappen op bio-gebaseerde grondstoffen en kunststoffen. Lignine, de basiscomponent van hout, is hiervoor een veelbelovende grondstof.”

Toch is er nog wat werk aan de winkel, vindt Vrancken. “Er zijn al belangrijke stappen gezet, maar we moeten de recyclagegraad van kunststoffen nog verder optrekken. Hoe meer materialen we kunnen hergebruiken, hoe minder afhankelijk we zijn van natuurlijke grondstoffen.

Daarin speelt de digitalisering van de industrie, Industrie 4.0, een belangrijke rol. Vrancken: “Door sensoren kunnen materialen beter gescheiden worden en door datatoepassingen kunnen ze beter geïdentificeerd worden. Dat zijn elementen die nog belangrijker zullen worden in het streven naar een circulaire economie.” Een economie die afvalstoffen opnieuw omzet in grondstoffen is natuurlijk het toppunt van duurzaamheid.

Duurzaamheid in de gezondheidszorg

Life sciences tot slot spelen in op het gezondheidsaspect binnen duurzaamheid. Daar stellen bevolkingsgroei en vergrijzing ons voor de nodige uitdagingen. Denk maar aan ouderdomsziekten als de Ziekte van Alzheimer en de Ziekte van Parkinson.

“De vraag die ons bezighoudt is hoe we de levenskwaliteit van patiënten kunnen verbeteren”, zegt Tineke Van hooland, External Affairs Director bij AbbVie en voorzitster van biotechfederatie Bio.be/essenscia. Ze geeft enkele voorbeelden van hoe life sciences bijdragen tot het streven naar duurzaamheid. “Ik denk aan kanker”, klinkt het. “Met nieuwe immuuntherapieën zullen kankers evolueren van dodelijke naar te behandelen chronische ziektes of zelfs genezing.” In het domein van hepatitis C gaan we van een levenslange symptomatische behandeling naar genezing, voor de meeste patiënten binnen de acht weken. Voor het eerst ontwikkelden we een malariavaccin en de farmasector in ons land speelde een sleutelrol in de succesvolle zoektocht naar een vaccin tegen ebola. Ook digitalisering is cruciaal voor een veel betere opvolging van patiënten. Data zorgen ervoor dat je sneller ziekten kan opsporen.”

Tineke Van hooland ziet twee grote uitdagingen voor de sector: “We moeten erin slagen om de codes van het menselijk lichaam, ons DNA, verder te doorgronden en te evolueren naar een geneeskunde op maat van de individuele patiënt. Daarnaast dient in de hele gezondheidszorg duurzaamheid centraal te staan: meer inzetten op preventie en de ontwikkeling van innovatieve geneesmiddelen en therapieën die voor iedereen toegankelijk zijn.”

Chemie + landbouw

Dat brengt ons bij de ietwat filosofische vraag die we in de titel stelden: kunnen chemie en life sciences de wereld redden? Het antwoord van Chris Stevens is categoriek: “Absoluut. Chemie, maar ook duurzame landbouw, hebben samen een cruciale rol te spelen om het probleem aan te pakken. De ene voor wat betreft materialen, de andere voor wat betreft voeding.”

Het slotwoord is voor Karl Vrancken. “Als chemie en life sciences de wereld niet kunnen redden, wie dan wel”, stelt hij. “Het is de chemie die de essentiële hefbomen levert waarmee andere industrietakken duurzame producten kunnen maken .”