Kuifje in de etalage

Nog dit jaar gaat het Doornikse uitgeversbedrijf Casterman – uitgever van onder meer Kuifje/Tintin – over in andere handen. De familiale aandeelhouders zijn het over één ding eens: zo snel mogelijk zo veel mogelijk geld inpikken.

“Het aandeelhouderscomité heeft zich ertoe verbonden het stilzwijgen te bewaren, maar ik wil toch wel zeggen dat het vooruitzicht mij allesbehalve aanstaat,” mompelt Jean-Paul Casterman. De man heeft lang, samen met zijn inmiddels overleden broer Louis, de uitgeverij geleid, maar is sinds het einde van de jaren ’80 met pensioen. Als erebestuurder heeft hij op 1 september de buitengewone algemene vergadering bijgewoond, waarop de splitsing van Casterman in een uitgeverij en een drukkerij bekrachtigd werd, een juridisch voorspel voor een eventuele verkoop in schuifjes.

De zaak had al in juli geregeld moeten zijn, maar daar kwam niets van, officieel een kwestie van quorums. Maar in de coulissen wordt gezegd dat de timing niet geschikt was, in het licht van de voorbereidingen voor de splitsing, die aan Puilaetco toevertrouwd werd.

Het in 1780 geboren Casterman is een vogel voor de kat. En de poezen zijn sluw: ze willen hun prooi voor een habbekrats. Toen de boeken voor 1998 werden afgesloten, bleek dat de onderneming zichzelf een brutale aderlating had toegediend. Ze afficheerde immers een geconsolideerde schuld op korte termijn van 2,2 miljard (waarvan 1,4 miljard frank bankschulden) op een totaal aan eigen middelen van 312 miljoen frank. Op een omzet van 2,9 miljard frank bedroeg het geconsolideerd verlies bijna 557 miljoen frank. Die was dan nog in één klap verzwaard met 119 miljoen, door de overname van een deel van de verliezen van de groep- Brepols (drukkerij, verkoop van agenda’s en fotoalbums, uitgave van boeken en cd-roms), die voor 36,57% in handen is van Casterman. “Die participatie is uitgedraaid op een catastrofe,” moppert een aandeelhouder, die anoniem wil blijven.

De balans geeft de drastische schoonmaak aan die is doorgevoerd door gedelegeerd bestuurder Rudi Vercruysse en zijn team. Maar dat heeft de commissaris-revisor niet kunnen overtuigen: hij tekende voorbehoud aan bij enkele posten van de jaarrekening. De belangrijkste betrof een herwaarderingsmeerwaarde van 140 miljoen frank op gebouwen en gronden die eigendom zijn van het moederbedrijf. De raad van bestuur verantwoordde dit door te verwijzen naar het vooruitzicht van “toekomstige rentabiliteit ten gevolge van de herstructureringsmaatregelen.”

Volgens dezelfde logica tekende de commissaris-revisor ook voorbehoud aan tegen de beslissing van de raad om de waardevermindering op deelnames te beperken tot 68 miljoen frank. Volgens de bestuurders “verantwoordde het vooruitzicht op een herstel van de rendabiliteit de niet-boeking van bijkomende waardeverminderingen”. In kringen van kandidaat-overnemers wordt gefluisterd dat sommigen wachten op nieuwe financiële gegevens vooraleer zich verder te wagen.

IN HET LICHT VAN DE DREIGENDE CATASTROFE

hebben de banken zich ingedekt. In ruil voor een moratorium op de schulden en de verlenging van een aantal kredietlijnen hebben ze bewarende maatregelen genomen – hypotheken op de gebouwen en een borg op het handelsfonds – maar ze hebben ook voor een appeltje voor de dorst gezorgd.

Tijdens een buitengewone algemene vergadering in mei bekrachtigden de aandeelhouders de uitgifte van 880 warrants, exclusief voor het bankconsortium, samengesteld uit Generale Bank, ASLK Bank, BBL, Artesia Bank, KBC Bank, Deutsche Bank ( ex-Crédit Lyonnais) en Deutsche Bank AG. Elk van die warrants geeft het recht om – tegen 106.100 frank, waarvan 93.501 frank uitgifterecht – in te schrijven op een nieuw aandeel tot 10 mei 2004. Indien die warrants allemaal uitgevoerd worden, kunnen de banken-schuldeisers zich dus 20% van het kapitaal van Casterman toe-eigenen en eventueel profiteren van de opbrengst van een verkoop. Die ingreep geeft onrechtstreeks een idee van de waarde van de onderneming: de banken, die zeker een vriendenprijs bedongen hebben, treden binnen tegen de waarde van de eigen middelen van de moedermaatschappij (die aan het einde van 1998 466,4 miljoen frank bedroegen en de geconsolideerde eigen middelen overtroffen).

DE FAMILIALE AANDEELHOUDERS

hebben lange tijd gepoogd hun onafhankelijkheid te bewaren, hopend op het welslagen van een nichestrategie. “Amper enkele jaren geleden kregen de leden van de raad van bestuur al de kriebels als ze het woord partnership nog maar hoorden,” zegt iemand die dicht bij het bedrijf staat.

Genietend van een dubbele situatierente – de Kuifje-albums bij de uitgeverij, de telefoonboeken bij de drukkerij – heeft het bedrijf nagelaten de vinger aan de pols van de markt te houden. Na het vertrek van Jean-Paul Casterman speelde een bankier, Antoine D’Hondt, op de achtergrond de rol van voorman van de aandeelhouders. D’Hondt is actief bij KB-Lux, als rechterhand van Damien Wigny, en heeft banden met Casterman via zijn echtgenote Francine Pollet, ook voorzitster van de raad van bestuur van de Savonnerie Pollet in Orcq bij Doornik.

Hoewel zij een heel pak aandelen van Casterman heeft, zetelt ze niet in de raad van bestuur. Dat doet haar broer Jean-Michel, die er de belangen van de tak-Pollet behartigt (zie samenstelling van de raad van bestuur).

Aalstenaar D’Hondt speelde een vooraanstaande rol bij het hertekenen van de strategie van Casterman, maar daarvan laat hij niets blijken. Hij was het die de komst van Rudi Vercruysse, van oorsprong een Vlaming (zijn bedrijf Rudiver is gevestigd in Oudenaarde), orchestreerde en de vernieuwing van het directieteam steunde. Hij was het ook die de openstelling van de raad van bestuur voor buitenstaanders ondersteunde. Patrick du Bois, secretaris-generaal van Sabena, en de Vlaamse investeerder Luc Geuten, gewezen gedelegeerd bestuurder van Carpetland, aanvaardden om in de raad te zetelen als onafhankelijke bestuurder. En tenslotte lag hij ook aan de basis van de participatie in Brepols, die door sommige aandeelhouders werd aangevochten, omdat ze de schuldenlast verzwaarde.

Om de dominerende invloed van D’Hondt tegen te gaan, vaardigt sinds 1997 elk van de takken ontsprongen uit de stichtende familie een vertegenwoordiger van de jonge generatie af naar de raad van bestuur. Hun gewicht schommelt tussen 7 en 15%, en rond de 20% voor de familie De Cordes, die twee mandatarissen telt. “De interne discussie wordt veel te laat gevoerd,” stelt iemand die dicht bij het bedrijf staat. Van de ruim veertig aandeelhouders die Casterman telt, houdt een meerderheid zich niet met het bedrijf bezig. Ze zijn het echter wel eens over het objectief: zo snel mogelijk zo veel mogelijk geld inpikken. “De meeste aandeelhouders hebben geen uitgesproken voorkeur voor een toekomstig overnemer,” jammert één van hen.

Er circuleerden al namen van verschillende kandidaten: CNP (groep- Frère en aandeelhouder bij Dupuis), de Franse uitgeverij Dargaud-Lombard (groep- Média-Participations) en Flammarion (aanwezig in de stripwereld dankzij Fluide glacial) zijn duidelijk in de running voor de overname van het geheel of een deel van de activiteiten van Casterman. De affaire zou in de komende weken haar beslag kunnen krijgen… tenzij de offertes al té belachelijk zouden zijn. “Als geen van die drie beantwoordt aan de eisen van de aandeelhouders, is het niet uitgesloten dat breder gezocht wordt,” waarschuwt een waarnemer van het dossier. De aandeelhouders kunnen zich de luxe permitteren om bedenktijd te nemen, omdat de kastoestand tijdens het eerste semester iets verbeterd is. De onderneming plukt onder meer de vruchten van de heruitgave van “Kuifje in het Land van de Sovjets”, waarvan zo’n 530.000 exemplaren verkocht zijn.

EEN BELGISCHE OPLOSSING

lijkt aannemelijk voor zowel de aandeelhouders als de auteurs die door het bedrijf worden uitgegeven. De catalogi van Dupuis en Casterman zijn complementair en “Dupuis beschikt over de commerciële kracht en de marketingpower die bij Casterman maar al te vaak ontbraken,” stipt Hugues Dayez aan. Hij is journalist bij de RTBF en een kenner van de wereld van Kuifje. Een andere, niet te verwaarlozen, troef is dat Dupuis via Mediatoon – dat het in handen heeft samen met de Canadese groep Astral – de mogelijkheid heeft om zijn stripportefeuille te valoriseren in tekenfilms. De impact daarvan qua afgeleide producten is genoegzaam bekend.

“Uitgezonderd de televisieadaptatie van Corto Maltese door Ellipse, een filiaal van Canal+, is Casterman zo goed als afwezig in die niche,” voegt Dayez eraan toe. Mediatoon investeert ook in de ontwikkeling van multimediaproducten, en dat met méér succes dan Magic Square, een 100%-dochter van Casterman. In 1998 zag het Doornikse bedrijf de waarde van zijn participatie verminderen met 11,3 miljoen en het is nu actief op zoek naar een “partner” voor zijn filiaal dat uit de consolidatieberekening genomen werd wegens zijn “verwaarloosbaar belang”.

Frère, die vooral lonkt naar de uitgeversactiviteiten van Casterman, zou geneigd zijn een globaal bod uit te brengen. Als 50%-aandeelhouder van de drukkerij Hélio Charleroi zou hij verleid kunnen zijn zich in een nieuwe niche, met name telefoonboeken, te nestelen. Een segment waarin reuzen als Quebecor en Mohndruck elkaar bekampen. Casterman heeft zopas zijn contract met ITT-Promedia vernieuwd en is op zoek naar nieuwe klanten. Er zal evenwel moeten worden geïnvesteerd – 600 tot 800 miljoen – om concurrentieel te blijven.

CHANTAL SAMSON JEAN FRANÇOIS SACRÉ