Kost uw advocaat straks vier keer meer?

Het Hof van Cassatie besliste dat de verliezer van een rechtszaak de advocatenkosten van de tegenpartij moet betalen. Leidt dat tot vaste tarieven voor erelonen? En tot een drastische verhoging ervan? Niet als het van de (Vlaamse) advocaten afhangt.

Hugo Lamon, Een advocaat in de spiegel – Beschouwingen over balie en advocatuur. Uitgeverij Die Keure, 55 euro.

Er waait een storm door de magistratuur en de balie. Het Hof van Cassatie besliste dat de verliezende partij moet opdraaien voor advocatenkosten. Totnogtoe kreeg de winnaar van een rechtsgeding enkel een lage rechtsplegingsvergoeding. Fons Borginon (VLD), voorzitter van de commissie-Justitie van de Kamer, weet niet of de redenering van Cassatie geldt voor alle procedures: “Cassatie zet wel een logische trend: wie kosten veroorzaakt, moet ze betalen.”

De wet op de betalingsachterstand bij handelstransacties (2002) laat de schuldeiser nu al toe om alle invorderingskosten te verhalen. In de praktijk rekenen de rechters wanbetalers, die een zaak verliezen, een extra vergoeding van 10 % op de hoofdsom aan. “Dus niet de reële advocatenkosten,” redeneert Hugo Lamon, bestuurder van de Orde van Vlaamse Balies. “Door die eenvoudige omweg vermijdt de rechter een nieuw juridisch kluwen. Als de rechter iedere keer moet bepalen of een ereloon correct is, creëert hij een proces naast het proces. Het zou rechtszaken alleen maar bemoeilijken.”

Ook magistraten buigen zich over het arrest. Eric Beaucourt, voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg in Gent, overlegt met collega’s en stelt zich de vraag: “Wat als de advocaat van partij X in een geding voor de Brusselse rechter 10.000 euro aanrekent en de raadsman van partij Y in een gelijkaardige zaak in Gent 2500 euro? Moeten de rechtbanken die bedragen dan zonder meer opnemen als schadevergoeding als X & Y de zaak winnen?”

Vaste tarieven

Fons Borginon vindt het “ondenkbaar dat de rechtbanken zomaar eender welk ereloon zullen toekennen.” Dat moet leiden tot een discussie over de herinvoering van vaste tarieven voor erelonen, die nota bene zijn afgeschaft omdat ze in strijd zijn met het mededingingsrecht.

Duitsland hanteert al door de overheid goedgekeurde tarieven, die drie tot vier keer hoger zijn dan bij ons. “Advocaten zouden wat graag evenveel verdienen als de Duitse confraters,” grinnikt Hugo Lamon. “Vooral voor financieel-economische geschillen rekenen ze flink door. Willen ondernemers vier keer meer betalen voor hun advocaat? Ook zullen particulieren die benadeeld werden door een onderneming, wel twee keer nadenken voor ze naar de rechtbank stappen. Het risico bestaat immers dat ze voor de peperdure erelonen van de tegenpartij opdraaien. De tarifering en de verhaalbaarheid van erelonen verhogen de drempel tot het recht. Dat is toch niet de bedoeling?”

Hugo Lamon, die uitvoerig op deze thematiek ingaat in zijn boek Een advocaat in de spiegel, dat morgen (22 oktober) wordt voorgesteld, vindt een transparant ereloon een zaak tussen advocaat en cliënt. De overheid moet zich niet moeien. Hij geeft een voorbeeld: “Minister van Binnenlandse Zaken Patrick Dewael wil dat enkel advocaten met tien jaar ervaring asieldossiers voor de Raad van State verdedigen, zodat pro deo-raadslieden worden uitgesloten. Dat verhoogt de kostprijs voor de rechtzoekenden en tempert het aantal dossiers. Wat volgt er nog? De overheid die tarieven in bepaalde rechtbanken verhoogt om de werkdruk te verlagen? Net zoals Volksgezondheid met dokterstarieven speelt om dure behandelingen te ontraden?”

Gratis justitie

In een brief aan minister van Justitie Laurette Onkelinx ( PS) pleit de Orde van Vlaamse Balies voor een alternatief: een gevoelige verhoging van de rechtsplegingsvergoeding (die aangepast zou kunnen worden naargelang van de moeilijkheidsgraad). Een wet moet de verhaalbaarheid van erelonen onmogelijk maken. “Het is een compromis tussen het oude systeem, waarbij iedere partij opdraait voor de kosten van de eigen advocaat, en de totale verhaalbaarheid,” legt Lamon uit.

Niet iedereen vindt vaste, door de overheid goedgekeurde, tarieven slecht. Minister Onkelinx meent dat de invoering een hefboom kan zijn voor de invoering van de verplichte bijstandsverzekering. ‘Gratis justitie’, omdat gerechts- en advocatenkosten door de verzekering worden gedekt. Een verplichte rechtsbijstandsverzekering leidt tot vaste erelonen – een beetje zoals voor dokterstarieven. De financiering van dit systeem (via subsidies, fiscaliteit of mutualiteiten?) blijft evenwel een delicaat punt. “Voorlopig blijft het bij aftasten,” weet Borginon. “Ik zie niet goed in waar de minister – zelfs met de recente budgetstijging – het geld vindt om haar ideeën te financieren.”

Wauthier Robyns, woordvoerder van Assuralia (de beroepsvereniging van verzekeringsondernemingen), wijst erop dat de rechtsbijstandsverzekeraars een basisproduct uitwerken naar aanleiding van Onkelinx’ initiatief. Er moeten ook nog afspraken gemaakt worden met de aansprakelijkheidsverzekeraars, die dreigen op te draaien voor alle advocatenkosten. “Cassatie brengt het dossier opnieuw op de agenda,” kondigt Robyns aan.

Vooral Franstalige balies staan achter een derde-betalerssysteem. Lamon: “De gemeenschap moet onze erelonen niet betalen. Laten we een kat een kat noemen: de francofone advocatuur vreest de verpaupering, omdat de Waalse economie minder zaken aanbrengt. De verplichte rechtsbijstandsverzekering is hét middel om te overleven. Justitie zou echter bezwijken door het stijgende aantal processen. Gratis justitie betekent het faillissement van justitie.” Een volledig rechtsbijstandssysteem, vergelijkbaar met de sociale zekerheid, is ook voor Borginon “onbetaalbaar én onwenselijk”: “Ik heb geen zin om het querulant gedrag van anderen te financieren.”

Hans Brockmans

Hans Brockmans

Particulieren die benadeeld werden door een onderneming, zullen wel twee keer nadenken voor ze naar de rechtbank stappen: ze kunnen voor de peperdure erelonen van de tegenpartij opdraaien.