Knisperende knipsels

Ik begin bij de wonderen der techniek. “Verwarring tussen oude Engelse eenheden (als pond en inch) en de eenheden van het metriek stelsel (als kilogram en meter) leidde tot het verloren gaan van de onbemande ruimtesonde Mars Climate Observer. De marsverkenner ging vorige week verloren toen hij te dicht langs Mars gestuurd werd, op 60 kilometer in plaats van 150 kilometer” ( De Standaard, 2 oktober 1999).

Dichter bij huis een thema met vakantierelevantie: ” Van den Brande wil dat Vlamingen Frans leren”. Vlaanderen blijkt 28% eentaligen te kennen, tegen 13% in Nederland. Van de Nederlanders zou 51% zelfs drietalig zijn, van de Vlamingen slechts 44% (De Standaard, 10 mei 1999). Kort daarvoor waren in Nederland zelf evenwel vraagtekens gezet bij die fameuze talenkennis: “‘Dat Nederlanders hun talen spreken is een fabeltje,’ betoogt Management Team. Het zakenblad heeft ontdekt dat de gebrekkige kennis van de Franse taal het bedrijfsleven jaarlijks alleen al miljarden aan orders kost. En tot overmaat van ramp is het met de kennis van Duits of Spaans ook slecht gesteld” ( de Volkskrant, 2 november 1998). Je moet Nederlandse studenten inderdaad niet vragen om Duitse of Franse teksten te lezen. Dus als je die 51% drietaligen al niet in het hoger onderwijs tegenkomt… Het onderzoek mat wellicht bescheidenheid.

Rond dezelfde tijd bleek uit een Engels onderzoek dat 63% van de ondervraagden vond dat over een periode van vijf jaar in hun job de benodigde vaardigheden waren toegenomen. Slechts 9% sprak van afname van die vaardigheden. Dat had te maken met de toename van het gebruik van computers en andere vormen van automatisering van 39% tot 56%. Maar als gevolg daarvan werden werknemers ook veel meer gecontroleerd dan vroeger. De helft van de werknemers had bovendien geen enkele vorm van controle over de eigen werkorganisatie ( Financial Times, 3 juli 1998).

Over controle gesproken: “Leidinggevenden zijn _ althans in Nederland _ de grootste fraudeurs binnen bedrijven. Chefs, managers en bedrijfsleiders zijn verantwoordelijk voor drie kwart van het aantal fraudegevallen dat in 1998 in Nederland werd gepleegd. Dat blijkt uit een statistisch rapport van Hoffmann Bedrijfsrecherche uit Amsterdam, dat gespecialiseerd is in de misdaad binnen het bedrijfsleven” (De Standaard, 24 februari 1999).

Misschien komt dat omdat van toplui vooral gevraagd wordt dat ze goed kunnen acteren? Dat laatste is de observatie van columniste Dorien Pessers in de Volkskrant (26 januari 1999): “Wie in een oogopslag wil begrijpen waarom stress de beroepsbevolking teistert, leze de personeelsadvertenties in de kranten. Van werknemers wordt maar één capaciteit gevraagd: acteertalent. Mensen die nog de gave van de eenvoud en de natuurlijkheid hebben, en zichzelf kunnen relativeren, worden niet gevraagd. Integendeel, het bedrijfsleven is meer dan ooit theater geworden, waarin maar één rol kan gespeeld worden: die van de excellente topper!”

Oké, er wordt gefraudeerd in het bedrijfsleven, maar is het theater als a powerful coalition of business, including America Online and other hightech companies twee jaar geleden pleit voor een toename van de belastingen in de Amerikaanse staat Virginia om fondsen te verzamelen ter verbetering van wegen en scholen (Financial Times, 24 augustus 1999)? Virginia, dat is toch zowat de voortuin van Washington D.C., waar op dit moment John Dubyu wellicht de laatste hand legt aan zijn plan voor belastingverlaging? De actie in 1999 kwam er nadat de plaatselijke gouverneur succesvol een plan met zestien belastingverlagingen had weten door te voeren!

Dany Jacobs

De auteur is hoogleraar Strategisch Management aan de Rijksuniversiteit Groningen en associate dean van TSM Business School, de businessschool van de universiteiten van Groningen en Twente.

“Het bedrijfsleven is meer dan ooit theater geworden, waarin maar één rol kan worden gespeeld: die van de excellente topper!”