KBC-dochter verwikkeld in aandelenschandaal

Sinds juni is Hongarije in de ban van ‘brokergate’, niet alleen een financieel maar ook een politiek

schandaal. In de frontlinie staat K&H Equities, de plaatselijke kleindochter van KBC.

Na zes maanden trekt de mist op rond de hoofdrolspelers, de schade en de rol van KBC.

“Ik sterf nog liever dan toe te geven aan een paar fraudeurs,” vertelde KBC-voorzitter André Bergen in Brussel aan Trends (zie blz. 57). Voor de voorzitter van de Hongaarse bankcommissie ( PSZAF) Karoly Szasz werd het bijna realiteit. Vroeg in de ochtend van 16 juni 2003 werd de financiële topman stevig afgetuigd. Een dag later liet Szasz vanop zijn ziekenhuisbed weten dat hij een communiqué zou verspreiden over de onrechtmatige aanschaf van aandelen in het beursgenoteerde plastiekbedrijf Pannonplast. K&H Equities, een kleindochter van KBC en een dochter van het Nederlandse ABN Amro, trad daarbij op als handelaar in de aandelenkoop. Brokergate was begonnen.

De fraude

KBC is met een marktkapitalisatie van circa 11 miljard euro de nummer 25 in Europa. Maar sinds midden de jaren negentig heeft KBC met 3 miljard euro op zak de Oost- en Centraal-Europese markt veroverd. Qua assets (24,286 miljoen euro, goed voor 11,29 % marktaandeel) is het ondertussen de onbetwiste nummer één. De bank van hier is ginds met 1020 bankkantoren en 22.000 medewerkers aanwezig in vijf landen: Polen, Slovenië, Tsjechië, Slowakije en Hongarije, waar destijds ook de eerste Oost-Europese demarches werden gedaan.

In Hongarije investeerde KBC samen met ABN Amro in de Kereskedelmi és Hitelbank – kortweg K&H Bank (60 % KBC, 40 % ABN Amro) – en in haar brokerdochter K&H Equities (50,1 % ABN Amro, 49,9 % K&H Bank). Die herstructurering ging gepaard met ongeveer 1000 ontslagen en moest de Hongaarse dochter op het goede pad brengen. Voor de bank ging dat op. Voor enkele van haar medewerkers duidelijk niet.

Sinds juni worden een paar medewerkers van de K&H-groep geconfronteerd met de volgende beschuldigingen: het niet naleven van de regels bij het handelen in aandelen (Pannonplast), het witwassen van geld het doorgeven van vervalste informatie aan de toezichthouder en parallel bankieren. Parallel bankieren is het buiten het normale circuit aantrekken van klantendeposito’s met valse beloftes over hoge rendementen. De inleg van nieuwe klanten wordt gebruikt om vorige klanten te vergoeden, tot het kaartenhuisje vroeg of laat ineenstort. U herinnert zich nog wel het gelijkaardige Albanese piramidesysteem, dat het land in een nog grotere crisis deed storten.

Ondertussen heeft KBC iets minder dan twintig mensen van de K&H-groep geschorst of ontslagen. “Harde bewijzen over de betrokkenheid van die mensen zijn er niet altijd. Wel zijn er aanwijzingen dat het ongeloofwaardig zou zijn dat ze níét op de hoogte waren, of dat ze op z’n minst een vermoeden hadden en ze niet aan de alarmbel hebben getrokken,” aldus Bergen. Maar dé spilfiguren in de hele affaire zijn zonder twijfel Attilla Kulcsar, voormalig K&H-broker en momenteel te gast in een Weense cel, en Tibor E. Retjo, de voormalige chief executive officer (CEO) van K&H Bank, die in Hongarije werd gedetineerd. De broker heeft bekend, de voormalige topman houdt de lippen stijf op elkaar.

De geschiedenis

De onrechtmatige aankoop van Pannonplast-aandelen werd uitgevoerd door twee medewerkers van K&H Equities, waaronder Kulcsar. Toen de PSZAF KBC op de hoogte bracht van de zaak, werden beide medewerkers geschorst en later ontslagen. De bal ging aan het rollen. Een half jaar en vele onderzoeken later, blijkt Kulcsar ook de man achter het parallel bankieren te zijn én blijkt hij klanten geholpen te helpen om (zwart) geld naar offshorerekeningen te versluizen. De aandelenaffaire werd een groot schandaal.

Kulcsar beheerde op eigen houtje de zogenaamde viplijst, met daarop de namen van een zeventigtal Hongaarse ‘toppers’, zowel uit de politiek als uit ondernemerskringen. Het beheren van viplijsten is een oud gebruik in veel Oost-Europese banken. Wie zijn geld via Kulcsar stortte, werd ‘fabuleuze opbrengsten’ voorgespiegeld, met rentes van 25 % tot 30 % en zelfs 40 %. Volgens een recent teruggevonden document en een getuigenis van Kulcsar zou hij zijn lucratieve handeltje in 1998 begonnen zijn. De 38-jarige had amper tot zijn achttiende school gelopen en had gelogen over zijn diploma’s.

Hoe kan één man zoveel uitrichten in tijden van gesofistikeerde banksystemen en interne en externe auditorganen? “Bij parallel bankieren bestaan er geen officiële boekingen. Kulcsar printte de rekeninguittreksels vanop zijn eigen pc. Een audit vindt dus niets. De meeste gevallen van parallel bankieren – geloof mij, het is iets van alle tijden, alle landen en kan alle banken overkomen – worden meestal pas ontdekt als een klant alarm slaat,” legt Bergen uit.

Bovendien weet KBC nu ook dat sommige interne regels met de voeten werden getreden. In principe kon Kulcsar geen enkele transactie in zijn eentje ondertekenen, wat in de praktijk dus wel gebeurde. KBC ontdekte zelfs een instructie met de handtekening van K&H-topman Retjo, die Kulcsar een aantal individuele bevoegdheden had gegeven. Toen hij met dat document werd geconfronteerd, zei Retjo dat zijn handtekening vervalst werd.

“De overtreding van procedures had opgemerkt moeten worden,” geeft Bergen toe. “Wij hebben onszelf ook afgevraagd waarom dat niet gebeurd is. Maar daarvoor moet je begrijpen hoe die landen nog denken en werken. Ze komen uit een regime waarin de macht van de topman zeer groot is. Als die topman een ondergeschikte beveelt om een procedure opzij te schuiven, dan is die druk om dat te doen bijzonder groot. Ik zeg niet dat het zo gebeurd is, maar dat kán. Er bestaan daarover sterke vermoedens, maar het is nog niet bewezen. Ik denk dat er vanuit de hiërarchie zulke instructies zijn gekomen, zonder dat ik daar momenteel een naam op kan plakken.”

De spilfiguur?

Als Bergen geen naam op de verantwoordelijke wil plakken, dan doen anderen dat wel. Retjo zou de spil zijn. “Wat men ook mag beweren, het staat vast dat Kulcsar en CEO Rejto onder één hoedje speelden,” zegt Attila Mong, die over de K&H-affaire een boek aan het schrijven is. “Ze stonden heus niet toevallig altijd samen te telefoneren op straat. Het gerechtelijk onderzoek heeft al uitgewezen dat ze gemiddeld twintig keer per dag met elkaar aan de lijn hingen.”

Retjo is geen onbesproken figuur. Buiten de bank was hij een opgemerkt figuur die zich met een snelle en blitse Porsche verplaatste. Op de jetsetfuiven in Boedapest liep hij onveranderlijk in de kijker. Bij zijn aanstelling in 1999 werd KBC op de hoogte gebracht van geruchten die de ronde deden over betwistbare praktijken van Retjo bij zijn vorige werkgever, ING. Herman Agneessens, KBC-verantwoordelijke voor Oost- en Centraal-Europa, licht toe: “ING en een van onze Belgische medewerkers hadden ons die informatie doorgespeeld. Wij hebben een due diligence over Retjo gedaan en hebben ook bij de autoriteiten ons licht opgestoken. De geruchten konden nergens hard worden gemaakt.”

Na het losbreken van het schandaal nam Retjo ontslag en kreeg hij een gouden handdruk van 500.000 euro. “De afscheidspremie van Retjo was contractueel bedongen,” verklaart Bergen. “En om op dé vraag te antwoorden of wij Retjo hebben ontslagen, antwoord ik: we hebben hem de mogelijkheid gegeven ontslag te nemen. Mocht later blijken dat Retjo heeft meegedaan aan het hele systeem, dan moeten wij ons burgerlijke partij stellen om de vergoeding terug te vorderen.”

De interne audit

Volgens insiders faalde het interne auditsysteem van KBC nochtans wel degelijk. Ook de Hongaarse bankcommissie heeft opmerkingen bij het beleid. Laszlo Balogh, adviseur bij de financiële toezichthouder getuigt: “Sinds 1999 hebben we al meer dan tien dossiers geopend over de activiteiten van K&H Bank en K&H Securities en andere filialen. Het is hoogst uitzonderlijk dat er zoveel onderzoeken plaatsvinden. Verschillende onderzoeken mondden uit in sancties en/of straffen, die via publieke resoluties ook werden bekendgemaakt. Het ging telkens om andere overtredingen: onregelmatige aankoop van aandelen, gebrekkige communicatie over de activiteiten, of zelfs problemen met rekeningen van klanten.”

KBC wil de opmerking nuanceren. “Ik weet niet waar dat cijfer van ‘tien’ dossiers vandaan komt en ik denk dat het cijfer veeleer figuratief bedoeld is dan letterlijk,” aldus Agneessens. “Ik denk dat wij sinds 1999 één tot twee audits per jaar hebben gehad, zoals dat gebruikelijk is in Hongarije. Bovendien, in de vijf jaar dat ik in Hongarije aanwezig ben, is er nog nooit een audit afgerond door de PSZAF die níét met boetes en sancties samenging. Dat geldt voor élke bank in Hongarije. In Hongarije is het niet de traditie om met aanbevelingen te werken, maar meteen met boetes.”

De politiek

Hoe verder het onderzoek vordert, hoe verder het schandaal uitbreidt. Ook andere banken als Inter-Europa Bank en de grootste Hongaarse bank, OTP, worden onderzocht op hun eventuele medewerking aan het witwassen van geld. Sommige van de sommen die Kulcsar uitbetaalde, werden via twee Syrische geldkoeriers immers aan deze twee banken overgedragen of vice versa.

De conservatieve Hongaarse oppositie heeft een vette kluif aan het verhaal. De socialist Peter Medgyessy, die sinds 2002 premier is, was immers tot 2001 voorzitter van de Inter-Europa Bank. Zijn minister van Financiën, Csaba Laszlo, is bovendien een voormalig directeur van K&H Bank. De oppositie verwijt de socialistische partij nu betrokkenheid, het verhinderen van het onderzoek, en ook het pesten van Karoly Szasz, die nog onder de voormalige liberale regering werd aangesteld. Al dat politieke gekrakeel leidt ook tot ruzies en tegenwerkingen tussen het gerecht en de politie, waarvan de topfiguren andere politieke kleuren hebben.

Maar ook ondernemers worden bij de affaire betrokken. Twee ex-toplui van grote Hongaarse bedrijven, Gabor Garamszegi (voormalig gedelegeerd bestuurder van Betonut) en Miklos Bitvai (voormalige baas van het staatsbedrijf State Motorway Management Rt) zijn opgepakt en onder verdenking gesteld.

De schade

Toen de K&H-affaire aan het licht kwam, daalden in Hongarije de investeringen in bonds en fondsen met 10 %. Het vertrouwen van de Hongaarse beleggers was geschokt. Maar tot op heden hebben KBC en ABN Amro nog geen van de 72 betrokken klanten vergoed. Onlangs legde de KBC-groep een bedrag van 20 miljoen euro opzij als voorzorgsmaatregel voor de onregelmatigheden bij K&H Equities. “Wij wachten met ongeduld op de resultaten van het gerechtelijk onderzoek, waar wij tot nu toe maar zeer weinig info van gekregen hebben,” aldus Bergen.

KBC heeft van de Hongaarse toezichthouder spreekverbod gekregen over het bedrag dat KBC en ABN Amro maximaal aan schade kunnen oplopen. Bij de lokale media circuleren bedragen tussen de 50 en 80 miljoen euro. Bergen licht een tip van de sluier op: “Van de claims zijn er duidelijk bij die malafide zijn, en ABN Amro en wijzelf hebben gezegd dat we alleen de bonafide klanten vergoeden met een marktconforme vergoeding. De malafide claims vechten we aan. Ondertussen is er ook op rekeningen bij buitenlandse banken geld teruggevonden en geblokkeerd. Dat is ongeveer 15 % van de maximale schade. Wij zijn uiteraard ook verzekerd. Ik herhaal: het is zeer waarschijnlijk dat ABN Amro en KBC schade zullen lijden, maar het is nog altijd niet onmogelijk dat de materiële schade beperkt zal zijn.”

Uit de recente cijfers van K&H Bank blijkt dat de bank alvast aan cliënteel niet moet inboeten. De bank trok op 13 oktober 2003 John Hollows aan, de vroegere regionale KBC-directeur verantwoordelijk voor de Aziatische regio, om orde op zaken te stellen. Ook K&H Equities heeft goede vooruitzichten, hoewel zijn werking tot 15 januari 2004 werd geschorst. Ondanks alle geruchten over een eventuele opdoeking, verklapt KBC dat het K&H Equities zal herkapitaliseren en opnemen in K&H Bank. Bergen: “K&H Equities geven we principieel niet op, want dan zou je toegeven aan fraude en bedrog.”

De jongste ervaringen doen KBC in ieder geval besluiten om nog meer werk te maken van zijn interne auditprocedures, zijn opleidingen én van het lokale management. “Eerlijk gezegd, de grootste boeven zien er altijd zo eerlijk uit,” zegt Bergen. “Even serieus: kunnen we uitsluiten dat we ooit nog een zondaar aan boord hebben? Neen. Maar we werken eraan, ook met externen. Ik praat bijvoorbeeld met een Poolse universiteit over het opnemen van een cursus ethiek in hun MBA-programma’s. Maar die maatregelen zullen niet van de ene dag op de andere een verandering teweegbrengen.”

An Goovaerts Karel Cambien

De KBC-groep legde onlangs een bedrag van 20 miljoen euro opzij als voorzorgs-maatregel voor de onregelmatigheden bij K&H Equities.

“We geven K&H Equities principieel niet op, want dan zouden we toegeven aan fraude en bedrog.” [André Bergen, KBC]