KARTOGRAFIE VAN DE KLOOF

O, dierbare én behoudszieke Belgen. De Belgische frank en de Belgische middelmatigheid zijn de winnaars van deze verkiezingen. De burgers manifesteerden op 21 mei tegen de andere aanpak. De kloof waarover elke politicus, politoloog en persman het in de voorbije vier jaar moest hebben, is verdwenen tot versmald. De weerzin van de traditionele partijen, de dalende belangstelling voor politiek, de afnemende participatie en de toename van het protest door het stemmen op radikaal-rechts werden gestremd.

Wie rebels is, moet zijn ideeën veel langer dan drie jaar kunnen verdedigen. Zoals reeds genoteerd na de Europese verkiezingen valt de VLD opnieuw terug op haar situatie van PVV, qua stemmen (er is winst, maar niks biezonders) en filozofie. De échte revolutionaire denkbeelden van de Burgermanifesten waren niet weerhouden als kernpunten van het blauwe kiesplatform. De voetzoekers van de drie Burgermanifesten zijn : geen polls maar echte voorverkiezingen, het referendum, het recht om uit de staat te stappen, de vrijheid zijn belastingen te bestemmen, een nieuw kiesstelsel met ofwel een Angelsaksische aanpak (kleine kiesdistrikten met in één kiesronde, één kandidaat verkozen) of het Franse stelsel (in een tweede stemronde wordt uitgemaakt wie van de twee best gekozen kandidaten uit de eerste ronde de verkozene van het volk wordt). Met een sterk op de PVV gelijkende aanpak, dus een hervorming en geen radikale ommekeer, lukte de doorbraak nog steeds niet.

Echter, dat is het pijnlijke voor een hardwerkende en gemotiveerde politicus als Guy Verhofstadt, de uitslag van 21 mei manifesteert ook dat zijn filozofie de juiste is. Als we een culinair beeld mogen gebruiken dan is de politieke morfologie van België een pudding. Deze pudding rilt zachtjes rond een vormeloos midden. Het midden wordt bezet door hen die de grootste inspanning doen om aan de kiezer te melden dat er “ingreepjes” zullen gebeuren. Dat er dus absoluut geen reden is tot traumatische wijzigingen of verontrusting. Zelfs de lichamelijkheid van de twee Vlaamse hoofdrolspelers in de jongste konfrontatie, de winnaar en de (in politieke zin, niet in elektorale) verliezer, verbeeldt dit ook : de ronde, vaderlijke, bourgeois aflijningen van Dehaene stonden tegenover de slungelige, mobiele, hongerige lichaamstaal van Verhofstadt. De Belgen kiezen voor de vetten tegen de mageren. De VLD, wenst ze niet PVV te zijn, versierd met enkele overlopers, heeft nog jaren missionaire aktie voor de boeg.

Het loodzware gezond verstand dat dit land zo bespottelijk saai kan maken, heeft dus, in het uur van paniek, de Belgen belet het kiespotlood te mobilizeren voor de andere aanpak. De VLD en de PRL maken kabbelingen, geen golven. Het Vlaams Blok doet een sprongetje, is ietsje meer boeman, maar telt in de landspolitiek minder mee dan voordien. Het Vlaams Blok kan zelfs niet meer als schaamlap dienen, om het eigen immobilisme, bijvoorbeeld dat van de SP, te verstoppen.

Deze verkiezingen zijn uitgemond in een ode aan het tema eigen portemonnee eerst. De vergrijsden en de toekomstige vergrijsden stemden voor veilige pensioenen, voor een minimale revolutie in de sociale zekerheid, voor meer tewerkstelling langs de klassieke Belgische kanalen (dus met kunstmatige jobs via het wettelijk omzeilen van sociale bijdragen), voor een zachte landing van hun eigenbelang. Menselijk, al te menselijk. De VLD blijft afschrikwekkend voor tachtig procent van de Vlamingen, ook voor die Vlamingen die haar natuurlijke kieskliënteel zouden kunnen zijn, de kaderleden die op hun zakjapanner kunnen rekenen wat het motto minimale staat voor hen aan lagere tegemoetkomingen en uitkeringen voor ziektes, studies, kindergeld, oudedagsregelingen kan betekenen. Zwaar onheil is afgeweerd. De Belgische frank handhaaft het vertrouwen in binnen- en buitenland. De internationale markt had reeds in de dagen voor 21 mei haar mening opgemaakt en deze vertaald in een rustig vertrouwen van wat de uitslag kon worden. Behoudens de algemeen gevreesde “verkruimeling” was de consensus dat zowel een federale rooms-rode als een rooms-blauwe koalitie weinig anders kon doen dan een ernstig beleid van sanering en heroriëntering naar minder staatsuitgaven uitstippelen.

Jean-Luc Dehaene zal het in de volgende maanden moeilijker krijgen om de neiging naar betweterij en afstandelijkheid die kan ontstaan na deze geprononceerde overwinning de baas te blijven. Wilfried Martens is aan zijn isolement en eigenwaan tenonder gegaan. Jean-Luc Dehaene vertoont de eerste kenmerken van openlijke en intense tevredenheid over de eigen kundigheid en aantrekkelijkheid. Talent heeft hij met stromen, dat is voor de zoveelste maal geïllustreerd. De belangrijke proef is of de nieuwe regeerverantwoordelijkheid hem niet naar het hoofd zal stijgen en ongenietbaarder maken. Wie de goden willen straffen, wordt door hen blind gemaakt.

De vraag naar een federale koalitiepartner pareerde Jean-Luc Dehaene snauwerig tijdens de radio- en de scherminterviews op zondagavond (toen werd deze tekst afgesloten). Wie het Sleutelplan las, merkt meer overeenstemming tussen de uitgangspunten van de VLD/PRL en die snelkokertekst dan overeenstemming tussen de aksenten van de SP/PS en het plan. Ideaal voor Jean-Luc Dehaene ware een net voldoende verzwakte SP geweest, zodat hij haar meegaandheid naar zijn ideaalbeeld had kunnen kneden. De sterkere SP die hij, tegen eenieders verwachting in tegenover zich vindt, geeft hem minder rekkelijkheid om het Sleutelplan integraal door te duwen. Met de VLD/PRL zit Jean-Luc Dehaene in een gemakkelijkere situatie.

Minister-president Luc Van den Brande heeft minder entoesiasme van zijn partij mogen ervaren dan hij op basis van zijn beleid gedurende zijn eerste regeerperiode mocht verwachten. Voor hem zal het dus een dubbele genoegdoening zijn dat hij een tweede regering die zijn naam draagt, zal leiden. Hij kan daarbij vanuit een situatie van kracht een optimale partner voor zijn beleid kiezen. Luc Van den Brande heeft geen Sleutelplan, en dat hoeft ook niet. Wie de klemtonen onderkent die hij sedert het voorjaar ’92 signeerde, weet dat de Vlaamse regering gestaag evolueert naar keuzes voor een zuinigere staat, naar meer ruimte voor het bedrijfsleven, naar een zindelijke sociale zekerheid met homogene bevoegdheidspakketten, naar een groene politiek die zo min mogelijk de bedrijven en de werkgelegenheid wil verknallen, naar een aktivering van het wetenschappelijk onderzoek. Luc Van den Brande zal ook zijn verankeringsbeleid kunnen verder zetten. Met een sterker mandaat barrikadeert hij de weg voor de kartelmacht van de energiebedrijven en de traditionele Belgische holdings. Projekten als Telenet Vlaanderen, Technoland, een gemodernizeerde en geleidelijk geprivatizeerde Gimv, een geprofileerder export- en investeringsbeleid, de invulling van Vlaanderen-Europa 2002 zullen voortgang vinden. Hij dient de vrijheid te nemen die deze uitslag en de letter en de geest van het Sint-Michielsakkoord hem veroorloven om prioritair een overeenkomst met de VLD na te streven.

F. Cr.