KAPITALISME

Met sex-appeal

Van het maffiakapitalisme in Rusland tot het geleide kapitalisme van Singapore – in The Elephant and the Flea (zie vorige blz.) verkent Charles Handy ook de diverse gedaanten van het kapitalisme. Uiteindelijk belandt hij zowel bij de Britse neoliberaal Margaret Thatcher als de Franse socialist Lionel Jospin. “Thatcher leerde ons dat we onze verantwoordelijkheid voor ons eigen leven moeten nemen. Maar de prijs was hoog.” Alles werd economie, waardoor het bedje gespreid lag voor een egoïstische samenleving. Daarom beaamt hij de uitspraak van Jospin dat hij een markteconomie wil, maar geen marktmaatschappij.

Handy wijst ook op enkele recente boeken die het huidige aandeelhouders-eerst-kapitalisme wikken en wegen. In One Market Under God (Secker & Warburg, 414 blz., 35, 20 euro) trekt de Amerikaanse middertiger Thomas Frank het hardst van leer. Op een geestige toon (die gaandeweg helaas uitmondt in drammerigheid) hekelt hij het marktpopulisme, dat de vrije markt als de ware democratie naar voren schuift. De markt toont het best wat het volk wil. Vroeger klonk kapitalisme conservatief, sullig en hopeloos oubollig, nu bezingt het vrijheid, ongebondenheid en anders zijn. Het heeft zich herverpakt als hip en rebels. De marketingmissen zorgen voor ideologisch sex-appeal. Ondertussen merkt niemand dat de hiphoppende rijken hun bankrekening nog wat steviger spekken, terwijl de kansarmen in de vergeetput van de maatschappij belanden. Handy zelf heeft het over het ontstaan van een sociaal bijziend land van clubs en getto’s. De vrije markt vormt dan toch niet noodzakelijk een betere uitdrukking van de democratie dan vrije verkiezingen.

Handy marcheert niet zomaar mee met de antiglobalistische meeting stalkers, beseft dat achter het protest een echo van bekrompen protectionisme galmt, maar waarschuwt ook hier dat de markt lang niet voor alles het juiste antwoord biedt. Hij citeert weliswaar de pleitbezorgers van de globalisering via het boek A Future Perfect (Heinemann, 386 blz., 27,76 euro) van John Micklethwait en Adrian Wooldridge, maar puurt er gewiekst citaten uit die er juist op wijzen dat een ongebreidelde globalisering knaagt aan de sociale cohesie (nota bene een stokpaardje van Handy).

Voor bedrijven zelf dringt Handy aan op de triple bottom-line, die zowel ecologische, sociale als financiële criteria in acht neemt. De visie op én uitwerking van dit principe van duurzaam ondernemen vinden we in The Civil Corporation van evangelist ter zake Simon Zadek (Earthscan, 258 blz., 37,06 euro).

Luc De Decker

De vermelde boeken zijn verkrijgbaar bij Acco Leuven. 016-29 11 00, fax: 016-20 73 89.