De auteur is hoofddocent aan de Universiteit Gent en partner van de Vlerick Leuven Gent Management School.
Reacties: marc.buelens@trends.be
De nieuwe rector van de KU Leuven heet Marc Vervenne, en niet Rik Torfs. De studenten hebben het verschil gemaakt. Zij houden niet van Torfs. Het is alsof de nieuwe CEO van koekjesfabrikant Lu Biscuits mee zou worden verkozen door de klanten, de koekjeseters. Klanten die dan bovendien in ieder geval over een aantal jaar zeker geen koekjes meer zullen eten. Als studenten de verkeerde rector kiezen, zit de volgende generatie ermee opgezadeld. Een universiteit is echter geen koekjesfabriek. Studenten zijn er overigens geen klant. Maar lid van de universitaire gemeenschap. Hieruit volgt dan ook hun recht om mee een rector te helpen verkiezen.
De meerderheid van de academici was dus voor Torfs. Vreemd, want Torfs werd omschreven als antimanagement. Hoe kunnen zo veel zo verstandig en zo goed opgeleide professoren en onderzoekers iets tegen management hebben? Moet de KU Leuven dan niet gemanaged worden?
Deze verstandige dames en heren hebben dus geloofd dat er een zinvol alternatief zou bestaan voor management. Wat dat dan wel zou kunnen zijn, boeit mij als docent management buitengewoon.
Laten we als definitie van management deze nemen van Ton de Leeuw, hoogleraar in Groningen: management is ingrijpen met inzicht en oogmerk. Management is een vorm van systematisch, doelgericht handelen.
Ofwel is al wat zo’n rector doet, bij definitie, management, maar dan heeft het woord management geen enkele inhoud meer. Erger nog, dan is al wat zo’n rector goed doet, management en alles wat hij slecht doet iets anders. Managementfanaten hebben de neiging om als het tegenovergestelde van management chaos, verspilling, politieke spelletjes, inefficiëntie enzovoort te zien. Maar dat is intellectueel niet al te eerlijk: chaos en verspilling zijn namelijk het tegenovergestelde van goed management, niet van management. Als management betekent ‘op systematische wijze geplande resultaten halen via mensen’ dan is ‘geen resultaten halen’ of ‘erop los improviseren’ of nog ‘mensen demotiveren’ niet het alternatief, maar het falen van management.
Veronderstel even dat de verkeerde persoon tot rector wordt gekozen. Zodra hij benoemd wordt, slaat de angst hem om het hart en vlucht hij weg in wetenschappelijk onderzoek. Het enige wat hij doet, is af en toe een rituele aanwezigheid en wat handjes schudden. Voor het overige zegt hij: beslis dat nu maar zelf. Niemand zal dat management noemen.
Maar veronderstel even dat er door die radicale delegatie een nieuwe dynamiek ontstaat, een fabelachtige motivatie en intense communicatie tussen alle leden van de universitaire gemeenschap, een sterk zelfvertrouwen. En veronderstel dat door de voorbeeldfunctie van de rector het wetenschappelijk onderzoek een nooit geziene vlucht neemt. Dan nog kan je niet zeggen dat die rector gemanaged heeft. Maar hij heeft wel goede resultaten bereikt. Als je echter gaat veronderstellen dat zo’n rector dat lang op voorhand had ingepland (als ik me systematisch terugtrek, creëer ik een nieuwe dynamiek), dan zouden we toch geneigd zijn om te stellen: wat een knappe manager! Want dan is dit vreemd gedrag gesteld met inzicht en oogmerk.
Meteen hebben we de essentie van management beet: hoe meer je de toekomst kan plannen, hoe meer je oorzaak en gevolg der dingen begrijpt, hoe scherper je doelstellingen kan formuleren, hoe beter je kan managen. Als je niet met doelstellingen kan, wil, mag of durft handelen, dan ben je misschien ook goed bezig, maar niet met… management.
Er is blijkbaar één groot gebied dat zinvol ‘tegenover’ management kan gesteld worden: het gebied van de waarden. Hoeveel baby’s mag een verpleegkundige laten vallen? Hoeveel kinderen mogen sterven in ons vijfjarenplan? Noem de drie doelstellingen van uw huwelijk. Waarden laten zich niet managen. Waarden behoren tot een andere wereld. Wie trouwt, vertrekt (hopelijk) vooral van een aantal waarden, niet van doelstellingen. Wie kinderen opvoedt, zal een mix hanteren van waarden ( principes) en doelstellingen. Een museum heeft een artistiek directeur. Die managet niet. Vraag het maar aan iedereen die met Jan Hoet heeft samengewerkt. En een museum heeft een zakelijk directeur, de manager van dienst. De eerste is de belangrijkste.
Een universiteit heeft één of meer bestuurders en… een rector. Deze laatste is primus inter pares in een professionele bureaucratie waarover Briner & Tyrrell in 1990 ooit geschreven hebben: management wordt er beschouwd als niet noodzakelijk, weerzinwekkend of oneigenlijk werk, het zou gewoon vanzelf moeten gebeuren. Researchtijd is niet samendrukbare tijd is een idee die ik met veel plezier overneem van een Leuvense collega. En die zin spreekt boekdelen. Want iets dat je niet kan samendrukken, is heel moeilijk te managen.
Waarden en management staan in een vreemde spanningsverhouding tot elkaar. Bedrijven trachten die spanningsverhouding weg te werken via (soms ronduit belachelijke) missieverklaringen en waardecharters; ngo’s slingeren bedrijven allerlei verwijten naar het hoofd; corporate social responsibility is de nieuwe hype.
Maar laten we het heel duidelijk stellen: handelen dat voornamelijk gedragen wordt door waarden is geen management. Een moeder aan het ziekbed van haar kind is geen kindmanager. Meer waarden, minder doelstellingen. Misschien is het dat wat al die vrijgevochten Leuvense academici heeft aangesproken. Verkoop daar maar eens koekjes mee.
Marc Buelens
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier