Kampioen van inefficiëntie

Gouverneur Verplaetse wil één extra directeur in zijn instelling. Toch wel bizar op een moment dat de Europese Centrale Bank een flinke hap uit de bevoegdheden van de Nationale Bank van België wegpeuzelt. Helemaal vreemd wordt die expansiedrang als blijkt dat de NBB de meest inefficiënte van alle Europese centrale banken is.

Zeg nooit nooit. Maar de kans dat het nu nog fout loopt met de Europese Monetaire Unie (EMU) neigt stilaan naar nul. Zelfs van het gevreesde Duitse Hooggerechtshof wordt geen negatieve uitspraak meer verwacht in verband met de start van de EMU per 1 januari 1999 (zie kader). Voor de nationale centrale banken breekt dus een totaal nieuwe fase in hun bestaan aan, want hun belangrijkste taak de sturing van het monetair beleid zal overgaan in de handen van de nieuwe Europese Centrale Bank (ECB). Deze overdracht van de belangrijkste brok van hun bevoegdheden houdt voor de Nationale Bank van België, de Bundesbank en de andere Banque de Frances in dat zij in principe een behoorlijke afslanking van zowel hun personeelsbestand als hun operationele structuren zouden moeten doorvoeren.

Onze eigen Nationale Bank koos in deze ontwikkeling voor de stelling dat de aanval de beste verdediging is. Zo slaagde de instelling van gouverneur Fons Verplaetse er de voorbije jaren in om het hele statistische apparaat van de Belgische staat inzake het economische gebeuren onder haar hoede te brengen. Dergelijke bureaucratische manoeuvres kunnen echter niet verdoezelen dat, als er één centrale bank van de kandidaat-EMU-lidstaten voor aanzienlijke afslanking op alle vlakken in aanmerking komt, dat precies onze eigenste Nationale Bank is. De basis voor deze stelling komt uit tamelijk onverdachte bron, namelijk Howard Davis. Tot voor enkele maanden fungeerde Davis als vice-gouverneur van de Bank of England. Vandaag zit hij het comité voor dat de regulering van, en de supervisie op de hele financiële sector in het Verenigd Koninkrijk ten gronde moet herbekijken.

Op 4 maart van dit jaar hield Howard Davis aan de London School of Economics een toespraak waarin de relatieve efficiëntie van centrale banken uitgebreid onder de loep ging. Uitgangspunt daarbij was dat al in diverse andere studies was vastgesteld dat er een vrij strak verband bestaat tussen enerzijds het aantal personeelsleden en de nominale werkingskosten van een centrale bank en anderzijds de bevolking van het land in kwestie. De gegevens waarmee Davis uitpakte nuanceren die algemene stelling ten zeerste.

Grafiek 1 geeft duidelijk aan dat voor landen met een vergelijkbare bevolking het aantal personeelsleden van centrale banken enorm kan variëren. Qua interpretatie is deze grafiek eenvoudig : de landen die zich rond de bovenste van de drie 45-lijnen situeren, zijn de landen met de relatief hoogste personeelsbezetting. Noorwegen, België, Frankrijk en Rusland zitten hier dus duidelijk aan de top. Grafiek 2 relateert de werkingskosten (als percentage van het BBP) aan de bevolkingsgrootte. Ook hier ligt de interpretatie voor de hand : hoe dichter een land zich bij de linkerbovenhoek van de grafiek bevindt, hoe hoger de relatieve werkingskosten van de desbetreffende centrale bank uitvallen. België haalt ook hier zonder problemen de gele trui. Het contrast met een land als Nederland is erg opvallend. De werkingskosten van onze NBB belopen 0,18 % van het BBP, bij onze noorderburen nauwelijks 0,06 %. In franken gaat het hier om een verschil van ongeveer 10 miljard.

De repliek van de Nationale Bank op deze voor haar toch wel erg ongunstige cijfers valt grotendeels op voorhand te verzinnen. Men zal wijzen op de ruimere taken die zij moet waarnemen en meer specifiek op het systeem van agentschappen dat zij zegt in stand te moeten houden om onder meer de controle op de biljettenomloop efficiënt te kunnen verrichten. In vele landen is deze functie geprivatiseerd. De hamvraag is, primo, waarom dat bij ons dan niet kan en, secundo, of dit soort van taakverschillen kan uitleggen waarom onze Nationale Bank ruim driemaal zoveel kost aan de gemeenschap als de Nederlandsche Bank ? Bovendien dient onze Nationale Bank zich niet bezig te houden met het toezicht op de banken en de financiële instellingen. Dat gebeurt in België door de Commissie voor het Bank- en Financiewezen terwijl in vele landen ook deze toezichtsfunctie bij de centrale bank ligt.

De conclusie

van de cijfers die Howard Davis op tafel gooide, ligt voor België voor de hand. Er dient dringend een grondige, onpartijdige audit van de Nationale Bank te komen. Niet alleen het vooruitzicht van een heel nieuw werkkader als gevolg van EMU wettigt deze vraag, ook de inefficiëntie waarmee de instelling blijkt te werken wijst in die richting. En : het ligt niet in de lijn der verwachtingen dat een extra directeurspost ertoe zal bijdragen het aangesneden probleem te verhelpen.

Johan Van Overtveldt

De landen die zich rond de bovenste van de drie 45-lijnen situeren, hebben de relatief hoogste personeelsbezetting in hun centrale bank. België zit duidelijk mee aan de top.