Kampen we weldra met een tekort aan koper?

Het wereldwijde streven naar schone energie jaagt een supercyclus in grondstoffen aan, net nu het aanbod slabakt door jarenlange bezuinigingen bij de mijnbouwers.

Kamoa-Kakula in de Democratische Republiek Congo is zeldzaam in de moderne grondstoffenindustrie: een kopermijn van hoge kwaliteit die in één dag genoeg kan produceren om aan 5 procent van de jaarlijkse vraag van China te voldoen. De eerste fase van het 2 miljard dollar kostende project is in mei van start gegaan, meer dan vier jaar na de laatste grote kopermijn van die omvang, Las Bambas van MMG in Peru.

Ondanks die projecten is de pijplijn van nieuwe koperprojecten gevaarlijk smal geworden, net nu de vraag naar het metaal een hoge vlucht zal nemen doordat regeringen over de hele wereld enorme stimuleringsprogramma’s lanceren, die focussen op werkgelegenheid en ecologische stabiliteit. Koper wordt in alles gebruikt, van windturbines tot elektrische voertuigen. De combinatie van de aantrekkende vraag en de potentiële tekorten doet velen op Wall Street en in de Londense City dromen van een supercyclus voor grondstoffen.

De grondstoffenprijzen zijn het afgelopen jaar duizelingwekkend gestegen, eerst door de sterke vraag vanuit China en later ook vanuit andere grote economieën. Verstoringen in het aanbod hebben tot verdere prijsopstoten geleid. De prijs van koper, ijzererts, palladium en hout bereikten in mei recordhoogten. Ook landbouwgrondstoffen, zoals granen, oliezaden, suiker en zuivelproducten, maakten een sprong voorwaarts.

De term ‘supercyclus’ wordt gebruikt om een periode aan te duiden waarin de grondstoffenprijzen 10 à 35 jaar boven hun langetermijntrend stijgen. Ze worden doorgaans veroorzaakt door een structurele toename van de vraag, die wereldwijd wordt gevoeld en waarop het aanbod traag reageert, stelt Capital Economics.

In de afgelopen 120 jaar zijn er slechts vier zulke perioden geweest voor grondstoffen. De laatste kwam er met de snelle industrialisering van China begin jaren 2000. “De meesten dachten dat we nooit meer zoiets zouden meemaken. Maar het is nu vrij duidelijk dat de groene investeringsgolf vele malen groter zal zijn dan de Chinese industrialisering”, zegt Ben Cleary van de Australische fondsenbeheerder Tribeca Investment Partners.

Niet iedereen is het daarmee eens. Veel economen menen dat de boom in de grondstoffenprijzen veeleer cyclisch dan structureel van aard is, en dat de verklaring ligt in de sterke Chinese vraag, het economische herstel in Europa en de Verenigde Staten na de pandemie, en verstoringen in de toeleveringsketen. Zij verwachten dat de opleving zal afzwakken naarmate China de kredietkraan dichtdraait.

Sceptici wijzen er ook op dat er niet voor alle grondstoffen een tekort is. Een goed voorbeeld is olie, waar het oliekartel OPEC en zijn bondgenoten de enorme productieverlagingen die in april 2020 zijn afgekondigd, nog niet hebben kunnen afwikkelen. “Als we het hebben over een supercyclus, hebben we het over iets groters. Daar moeten de belangrijkste grondstoffen bij betrokken zijn, zoals olie en ijzererts”, zegt Mark Williams, hoofdeconoom Azië bij Capital Economics. “Net voor die grondstoffen zijn de vooruitzichten zwakker.”

Groen effect

Maar voor koper en andere metalen die nodig zijn voor investeringen in groene technologie, zoals kobalt en nikkel, menen zelfs de sceptici dat de vooruitzichten rooskleurig zijn. “Om de wereld koolstofvrij te maken, kun je niet om koper heen. Niets kan elektriciteit zo goed geleiden”, zegt Jeff Currie, hoofd grondstoffenonderzoek bij Goldman Sachs. “Daarom zeggen we dat koper strategisch even belangrijk is als olie. Als je het vervoer en de industriële productie koolstofvrij wilt maken met elektriciteit, heb je koper nodig. Veel koper.” Volgens het Internationaal Energieagentschap moet de markt voor koper, kobalt, mangaan en zeldzame aardmetalen tussen 2020 en 2030 bijna verzevenvoudigen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.

Maar net nu de vraag wellicht zal aantrekken, staat de kopermarkt misschien wel dichter dan ooit bij een piek in het aanbod. De mijnen verouderen en de ertsgehaltes dalen, terwijl de grote mijnbouwbedrijven hun investeringen in nieuwe projecten terugschroeven. Die trend begon zeven jaar geleden, nadat een brute neergang op de grondstoffenmarkten veel mijnbouwers met opgeblazen balansen en een onhoudbaar dividendbeleid dicht bij de financiële ondergang had gebracht. “Mijnbouwbedrijven zullen waarschijnlijk voorrang blijven geven aan kapitaalrendement en balansversterking”, meent Christopher LaFemina, analist bij Jefferies.

Hoewel de kopermarkt de komende jaren relatief goed bevoorraad is, ziet de pijplijn met nieuwe projecten er daarna dunnetjes uit. Ondanks de stijgende grondstoffenprijzen – de koperprijs is het afgelopen jaar bijna verdubbeld en bereikte onlangs een record van meer dan 10.500 dollar per ton, hoewel de prijs sindsdien met bijna 5 procent is gedaald – zijn de mijnbouwers niet bereid of niet in staat om nieuwe koperprojecten op te starten. Als dat niet verandert, ziet Goldman tegen 2030 een jaarlijks tekort van 8,2 miljoen ton ontstaan. Vorig jaar bedroeg de wereldwijde productie van geraffineerd koper 23,5 miljoen ton.

Zelfs als de mijnbouwindustrie, aangemoedigd door de hogere prijzen, besluit de geldkraan open te draaien, kan het al te laat zijn om te voorkomen dat later dit decennium grote tekorten ontstaan. Het kan tot tien jaar duren om een nieuw koperproject te ontwikkelen.

Aluminium als alternatief

Niet iedereen is ervan overtuigd dat voor koper een supercyclus volgt. Julian Kettle, vicevoorzitter metalen en mijnbouw bij Wood Mackenzie, zegt dat hogere koperprijzen de vervanging door aluminium zullen stimuleren. Dat heeft een lager geleidingsvermogen dan koper, maar is veel lichter.

In mei meldde het in Londen genoteerde Tirupati Graphite dat het een grafeen-aluminiumcomposietmateriaal had ontwikkeld met een geleidingsvermogen dat vergelijkbaar is met dat van koper. Het bedrijf werkt samen met Rolls-Royce om het materiaal te gebruiken ter vervanging van koper in thermische, energie- en aandrijvingssystemen, zegt een insider.

Tijdens de laatste door China aangedreven supercyclus voor grondstoffen verloor de kopermarkt 2 procent van de vraag door de vervanging door aluminium, schat Kettle. Maar zelfs hij geeft toe dat de vooruitzichten voor de kopermarkt relatief rooskleurig zijn. De omvang van de markt moet tegen 2040 verdubbelen, als de wereld het klimaatakkoord van Parijs wil naleven. “Als je bij één grondstof supercycluskenmerken zult zien, dan wel bij koper. Maar de fundamentele drijfveren zijn er nog niet.”