ITALIAANSE BANKEN HEBBEN SNEL VERS KAPITAAL NODIG

De Italiaanse banken hebben dringend vers kapitaal nodig om hun slechte kredieten af te schrijven. Er wordt een oplossing gezocht die conform de nieuwe Europese regels is.

De Italiaanse banken slepen 360 miljard euro aan slechte kredieten mee. Dat komt neer op een vijfde van het bruto binnenlands product (bbp) van het land. Bovendien hebben ze slechts voor 45 procent van dat bedrag provisies aangelegd en hebben ze kapitaal te kort om meer verliezen af te schrijven. Daardoor is de Italiaanse banksector niet in staat nieuwe kredieten aan kmo’s te verstrekken. Worden de kredietverliezen een feit, dan dreigt een groot aantal van hen failliet te gaan.

Die desastreuze situatie hangt samen met de zwakke Italiaanse economie. De vierde economie van de Europese Unie kijkt terug op drie jaren van recessie, terwijl de schuldgraad van het land is opgelopen tot 135 procent van het bbp. De Italiaanse bedrijven kampen met een lage productiviteit, een teveel aan regels en een dreigende deflatie. De economische recessie heeft het aantal probleemkredieten de voorbije jaren fors doen toenemen.

De bank met de grootste problemen is Monte dei Paschi di Siena. De derde bank van Italië heeft al enkele reddingsoperaties achter de rug en kampt nog altijd met een substantieel kapitaaltekort. De Europese Centrale Bank heeft de instelling intussen verplicht haar slechte kredieten af te bouwen, van de huidige 47 miljard euro tot 33 miljard in 2018. Dat zal gepaard gaan met zware verliezen en de inbreng van enkele miljarden vers kapitaal vergen. Veel waarnemers verwachten dat Monte dei Paschi di Siena eind juli zakt voor de Europese stresstesten, waardoor een kapitaalinbreng onvermijdelijk wordt.

Spanning op de lijn

Ook kleinere Italiaanse banken hebben dringend vers kapitaal nodig. Enkel op die manier kunnen ze hun balansen opschonen. Premier Matteo Renzi is bereid dat kapitaal te verstrekken, maar dat laten de Europese regels niet langer toe. Sinds begin dit jaar valt overheidssteun voor de banken onder de Europese resolutieregels. Die leggen op dat eerst de aandeelhouders en de schuldeisers 8 procent van de verliezen moeten doorslikken (bail-in).

In Italië hebben de banken in het verleden een groot deel van hun obligaties bij particuliere klanten geplaatst. Italiaanse gezinnen bezitten voor 200 miljard euro aan schuldpapier van de banken. Die mensen mee laten opdraaien voor de verliezen zou politieke zelfmoord betekenen, beseft Renzi.

Er zit dus behoorlijk wat spanning op de lijn tussen Brussel en Rome. Italië wil zijn banksysteem saneren om de economie aan de praat te krijgen. Maar Renzi kan dat enkel als hij de nieuwe Europese bail-inregels naast zich neer legt. Europa wil niet dat die regels bij hun eerste test al meteen ontkracht of uitgehold worden. Als Europa Renzi geen manoeuvreerruimte geeft, dreigt hij in oktober een referendum over de constitutionele hervorming van Italië te verliezen, waaraan hij zijn politieke lot heeft verbonden.

De grote electorale winnaar van dat referendum kan de Vijfsterrenbeweging van de komiek Beppe Grillo worden. Hij wil af van de euro en van te veel Europese bemoeienissen. Als Europa het been stijf houdt, dreigt dus niet alleen een bankencrisis maar tevens een nieuwe eurocrisis. Daarenboven kan de Europese Unie zich na de brexit geen ruzie met een van haar kernlanden meer permitteren.

Begin deze week bogen de ministers van Financiën van de eurozone en van de Europese Unie zich over de problemen van Italië. Er werd gezocht naar een oplossing om de Italiaanse banken te herkapitaliseren, zonder de Italiaanse gezinnen als schuldeisers mee in het bad te trekken. Die oplossing moet tegelijk conform de Europese regels zijn. In het aktetasje van de Italiaanse minister van Financiën Pier Carlo Padoan zaten enkele voorstellen.

Op eigen kracht

Zo overwegen de Italianen een kapitaalinbreng als een soort van voorzorgsmaatregel in functie van de financiële stabiliteit. Dat zou mogelijk zijn als de resultaten van de stresstesten worden bekendgemaakt. Een slecht resultaat van die testen is een aanvaardbare reden voor een kapitaalinjectie door de overheid, zonder dat de bank onder het resolutieregime valt. Stresstesten gelden als hypothetische oefeningen, en niet als reële problemen. In zo’n geval kunnen de schuldeisers buiten schot blijven, denken de Italianen. Maar de Europese Commissie is het met die interpretatie niet eens.

Een ander plan voorziet in de oprichting van een fonds dat nieuwe aandelen of converteerbare obligaties van banken moet kopen. De bedoeling zou zijn met enkele miljarden euro’s vers kapitaal minstens Monte dei Paschi di Siena te redden. Dat zou gepaard gaan met een bail-in light, waarbij achtergesteld schuldpapier wordt omgezet in aandelen en particuliere investeerders worden gecompenseerd. Op die manier wordt het vertrouwen in de Italiaanse banksector deels hersteld en kunnen grote banken als Unicredit en Intesa Sanpaolo op eigen kracht nieuw privékapitaal aantrekken, is de redenering.

Ten slotte is het ook de bedoeling meer middelen te pompen in het eerder dit jaar opgerichte Atlante-fonds. Er is sprake van nog eens 3 à 5 miljard euro, bijna een verdubbeling van het initiële startkapitaal van 4,25 miljard euro, dat toen werd ingebracht door banken, verzekeraars en pensioenfondsen. Het fonds zit nu al bijna door zijn middelen heen, nadat het aandelen van enkele kleinere banken (onder meer Vicenza) heeft gekocht. Het verse geld voor Atlante zou vooral van de overheid komen en worden gebruikt om slechte kredieten op te kopen.

Water aan de lippen

Hoewel de Duitsers zich formeel verzetten tegen de Italiaanse plannen om hun banken met overheidsgeld te herkapitaliseren, pleiten steeds meer stemmen ervoor de Europese regels soepeler te hanteren. Volgens toonaangevende bankiers dreigt een nieuwe Europese bankencrisis als de problemen in Italië niet aangepakt worden.

De hoofdeconoom van Deutsche Bank, David Folkerts-Landau, verklaarde afgelopen weekend dat Europa 150 miljard in zijn banken moet pompen om een nieuwe economische crisis te vermijden. Tot hiertoe was enkel voor de Italiaanse banken sprake van een kapitaaltekort van 40 miljard euro. Maar het is duidelijk dat ook in Duitsland een aantal banken het water aan de lippen staat. Volgens Folkerts-Landau is een snel reddingsplan belangrijker dan een conflict over de Europese regels.

Volgens toonaangevende bankiers dreigt een nieuwe Europese bankencrisis als de problemen in Italië niet worden aangepakt.