Israël zkt. durfkapitaal

De ooit zo geroemde Israëlische hightech slaagt er nog nauwelijks in durfkapitaal aan te trekken. De problemen klinken Vlamingen bekend in de oren, net als de remedies.

Het boek Start-Up Nation, de bestseller die de lof zingt van de Israëlische high-techentrepreneurs, verscheen in 2009. Ironisch genoeg donderden dat jaar de durfkapitaalinvesteringen in Israël met 46 procent naar beneden. In het zog van de bankencrisis lieten vooral buitenlandse investeerders het afweten. Vorig jaar was er een herstel met 12 procent, maar nog altijd onder het niveau van 2004, toen de investeringen hernamen na het rampjaar 2003. Israël moest toen waarborgen van de VS vragen om te kunnen lenen op de internationale kapitaalmarkt.

Wonder met buitenlandse wortels

Venture capital is de hefboom van de nieuwe Israëlische economie, maar hefbomen werken alleen als ze een steunpunt hebben. En die heeft Israël in zijn korte geschiedenis meer dan voldoende gehad. Er was het Franse wapen-embargo in 1967, dat het land dwong te investeren in wapenresearch. De val van de Sovjet-Unie in 1989 hielp Israël dan weer om in tien jaar ongeveer 800.000 Russen aan te trekken – voor een derde ingenieurs, wetenschappers of technici. De ijzeren greep van de overheid op de banksector hield ambitieuze jongelui weg uit de finan- ciële diensten, die elders zoveel talent opslorpen (Benjamin Netanyahu dereguleerde de Israëlische financiëledienstensector pas in 2005). En dan was er de terugkeer naar Israël van hoogopgeleide Joden in topposities bij Amerikaanse hightechbedrijven. Die speelde een beslissende rol bij de oprichting van grote Israëlische vestigingen van onder meer Cisco en Intel.

Naast die historische toevalligheden, voerde de overheid ook een beleid om start-ups aan te moedigen. Het Office of the Chief Scientist – vergelijkbaar met het Vlaamse IWT – gaf vanaf 1984 steun aan ontwikkelingsprojecten. Dat leverde technologie op, maar niet noodzakelijk commerciële producten. Die functie werd deels opgenomen door BIRD, de Binational Industrial Research and Development Foundation – een Israëlisch-Amerikaanse dienst die Israëlische bedrijven de weg naar de Amerikaanse markt toonde. Om de Russische migranten aan het werk te krijgen, richtte de overheid technologie-incubators op. Die steunden starters met bescheiden bedragen. Het gebrek aan opvolginvesteringen werd in 1992 opgevangen door Yozma, een programma om buitenlandse lefgeldverschaffers te lokken volgens het principe van 2 euro privégeld voor 1 euro overheidsgeld. De tien Yozma-fondsen brachten telkens drie partijen samen: Israëlische aspirant-durfkapitalisten, een buitenlands durfkapitaalfonds en een Israëlische institutionele investeerder. Het lokmiddel was dat de investeerders de overheid naderhand goedkoop konden uitkopen.

Het succes van de Yozma-fondsen zat niet zozeer in het geld dat ze mobiliseerden – 200 miljoen dollar in vijf jaar – maar in het leerproces voor de Israëlische durfkapitaalmanagers en in de hype die ze in de VS creëerden voor Israël. De daaropvolgende internetboom deed de rest. In 1985 had Israël één durfkapitaalfonds. In het topjaar 2000 waren het er meer dan 100, met 7,3 miljard dollar aan investeringen, evenveel per hoofd van de bevolking als in Silicon Valley. Yozma werd een internationaal voorbeeld van stimuleringsbeleid.

Technologie minder aantrekkelijk

Maar de Israëlische hightechmotor hapert. De Israëlische durfkapitaalfondsen konden in 2010 niet één verse shekel aantrekken. De ICT-sector is ook van karakter veranderd. ICT slorpt 62 procent van de Israëlische inspanningen in onderzoek & ontwikkeling op. 70 procent van de O&O in de producerende industrie gaat louter naar telecom. De resultaten zijn elk jaar te zien op het Mobile World Congress in Barcelona, waar Israëlische jonge bedrijven in februari zowat de hele hal 4 bezetten.

Het probleem is dat de toegevoegde waarde in de telecombranche verschuift. Gal Mor, een blogger en consultant voor nieuwe media, waarschuwde al een jaar geleden dat Israël de trein van de nieuwe internetdiensten aan het missen was en zich te veel door Microsoft liet leiden, terwijl de vernieuwing bij Google en Apple zat. De historische sterkte van Israël zijn de fundamentele technologieën voor netwerking. Die worden meer en meer een merkloos product. Israël moet er opboksen tegen de duizenden Chinese en Indiase ingenieurs die elk jaar op de markt komen.

“In consumententoepassingen van cloudcomputing, e-commerce en gaming blijft Israël achter. Het politieke isolement in het Midden-Oosten en Noord-Afrika betekent ook dat Israël geen natuurlijke exportmarkt heeft voor zulke diensten, terwijl e-commerce en sociaalnetwerkdiensten daar juist snel opkomen. Onze twee speerpunten de jongste jaren zijn cloudcomputing en internetdiensten. Daar zie ik Israel niet opduiken”, meent Barend Van den Brande, managing partner van Hummingbird Ventures.

Herkenbaar

De Israëlische regering klaagt over zwakheden die we ook in Vlaanderen kennen: weinig nieuwe grote bedrijven, een tekort aan afstuderende wetenschappers en ingenieurs, het vertrek van wetenschappers naar het buitenland, een kloof tussen universiteiten en het bedrijfsleven, te kleine aanwezigheid op nieuwe terreinen, gebrek aan focus in onderzoek & ontwikkeling.

De Hightech Industry Association rapporteert dat in de eerste jaarhelft weliswaar 82 procent meer was geïnvesteerd in hightechbedrijven, maar dat de Is- raëlische lefgeldverschaffers nog altijd moeite hebben om vers geld te vinden. Dat betekent dan weer dat er te weinig zaaikapitaal is – slechts 2 procent van het totaal in het tweede kwartaal – en te weinig early stage-investeringen. Ter-wijl net de jonge bedrijven instaat voor werk en groei in een economie.

Vorig jaar lanceerde de regering een groots plan. Ook hier veel parallellen met Vlaanderen. Wetenschappers met succesvolle producten krijgen belastingvermindering op hun royalty’s – als ze naar Israël terugkeren.

Om voet aan de grond te krijgen in financiële ICT, waar Israëlische bedrijven opmerkelijk afwezig zijn, komen er steunmaatregelen voor multinationale financiële organisaties die een onderzoeks- en ontwikkelingscentrum in Israël opstarten.

In biotech en life sciences zijn vier fondsen opgezet die met 78 miljoen euro overheidsinbreng bijna 230 miljoen euro aan privégeld willen aantrekken. Om Is- raëlische institutionele investeerders, zoals pensioenfondsen, te overtuigen in lokale durfkapitaalverschaffers te investeren, zet de overheid een kleine 40 miljoen euro opzij om een stuk van hun investeringsrisico te dekken. De staat stimuleert binnenlandse overnames om zo meer grote Israëlische bedrijven te creëren.

Andere maatregelen viseren het tekort aan leraren in technologische vakken en de lage participatiegraad van de Arabische en ultra-orthodoxe bevolking in hoogtechnologische sectoren. Onder meer die twee groepen halen de Israëlische participatiegraad op de arbeidsmarkt omlaag tot ongeveer 57,5 procent (tegen 68,4 procent in België).

Belgen stabieler, minder hightech

Blijft dat er nog altijd geïnvesteerd wordt in Israël. Vorig jaar kregen 391 Israëlische hightechbedrijven 950 miljoen euro aan durfkapitaalinvesteringen. 63 bedrijven werden overgenomen, voor alles samen ongeveer 1,5 miljard euro. De grootste waren alweer ICT-bedrijven.

De Belgische durfkapitaal- en private-equityfondsen trokken vorig jaar wel meer vers geld aan dan de Israëlische: 732 miljoen euro, ruim dubbel zoveel als in 2009, volgens de Europese Venture Capital Association. Maar in hightech kan België nog een tandje bijsteken. In 2010 investeerden buitenlandse en Belgische fondsen 938 miljoen euro in 141 bedrijven in België. Daarvan kwam 503 miljoen euro van Belgische fondsen. “Slechts een klein kwart van de Belgische fondsinvesteringen, 119 miljoen euro, ging naar hightechbedrijven”, stelt Guy Geldhof, de secretaris-generaal van de Belgian Venture Capital & Private Equity Association.

BRUNO LEIJNSE IN ISRAËL

In 1985 had Israël één durfkapitaalfonds. In het topjaar 2000 waren het er meer dan 100, met 7,3 miljard dollar aan investeringen, evenveel per hoofd van de bevolking als in Silicon Valley.