‘IS kan de financiële markten in rep en roer zetten’

“De grote onzekerheden in de wereld zijn meer geopolitiek dan economisch van aard”, zegt de Amerikaanse beurslegende Byron Wien. Zijn kijk op de Verenigde Staten is somber.

” Aandelen zijn niet goedkoop”, analyseert de beurslegende Byron Wien (82) vanuit zijn fauteuil in zijn luxeappartement op Park Avenue aan de Upper East Side. “Maar de beurskoersen kunnen nog een stuk hoger. Met een koers-winstverhouding van 17 zie ik geen zeepbellen.” Als de Federal Reserve binnenkort de rente voor het eerst in tien jaar verhoogt, is er niets aan de hand. “Er wordt te veel aandacht besteed aan die kwestie. Als de Fed de tarieven optrekt, zal het met een klein stapje zijn. Dat kan de aandelenmarkten een tik geven. Maar het zal niet leiden tot een berenmarkt.”

De beurskoersen kunnen op die manier 10 procent dalen. “Is dat erg? Nee. Hoelang is het al geleden dat we zo’n correctie hadden? De beurzen zijn niet zo gevoelig meer voor de rente als vroeger. En ook na een verhoging blijft de rente extreem laag.” Als er een beursdip komt, rekent optimist Wien op een vlot herstel.

Tegelijk waarschuwt hij dat de opgelopen beurswaarderingen grotendeels een gevolg zijn van het geld dat de Amerikaanse centrale bank massaal in het systeem heeft gepompt. “Het kostte de Fed 95 jaar om een balans van 1000 miljard dollar op te bouwen. Nu bedraagt die 4500 miljard.” Volgens Wien heeft de injectie van 3000 miljard dollar de beurzen sinds 2009 opgeblazen met 13.000 miljard dollar. Toch wil hij niet praten over kunstmatig opgeblazen koersen.

Wien vindt dat de opgelopen koersen een maatschappelijk ongewenst effect hebben. “De meeste Amerikanen hebben geen aandelenportefeuille en profiteren niet zoals ik. Veel bedrijven met een hoge beurswaardering creëren bovendien nauwelijks banen. Daarnaast investeren de grote ondernemingen te weinig. Ik word er soms depressief van. Bedrijven zijn bezig met financial engineering. Ze voeren hun winst per aandeel op door aandelen in te kopen, door hun kosten te verlagen en mensen te ontslaan en door concurrenten op te kopen. De echte omzetten en winsten van de meeste bedrijven vallen telkens weer tegen. Het is een rookgordijn. Amerikaanse bedrijven zouden goede nieuwe producten moeten bedenken en die wereldwijd verkopen. Dat doen ze te weinig.”

Soennitisch kalifaat

Tientallen jaren was Wien een van de invloedrijkste figuren op Wall Street. Hij werd beroemd als analist en strateeg van Morgan Stanley. Het uitkiezen van individuele aandelen was nooit zijn sterkste punt, hij werd vooral bekend om zijn macro-economische analyses. Nadat hij 21 jaar bij de zakenbank had gewerkt, werd Wien in 2009 — op pensioengerechtigde leeftijd — beleggingsadviseur en coach van de private-equitygigant Blackstone.

“De grote onzekerheden in de wereld zijn meer geopolitiek dan economisch van aard”, zegt hij. “Het meest bezorgd ben ik over het conflict in het Midden-Oosten. IS kan als staatloze terroristische beweging de financiële markten in rep en roer zetten. Het grootste gevaar is dat die organisatie een ??soennitisch kalifaat in het Midden-Oosten wil creëren en Saudi-Arabië daarbij probeert te betrekken.” Dat kan volgens Wien de oliemarkt, de Amerikaanse economie en de beurzen raken. “Het gekke is dat Amerikaanse CEO’s zich daar niet veel zorgen over maken. Ze zijn vooral bezig met de klusjes die op hun bureau liggen.”

De manier waarop de presidentiële race verloopt, is verontrustend voor beleggers, zegt Wien, die zich een “soort van Democraat” noemt. De grootste zorg is dat de Republikeinen kansloos zijn. Wall Street vindt een Democratische president traditioneel minder wenselijk. Een groot probleem is dat de Republikeinen het Congres wellicht blijven domineren. “Ik geloof niet dat Jeb Bush het Witte Huis verovert”, zegt Wien. “Hij belooft 4 procent economische groei per jaar. Dat is vrijwel onmogelijk. We moeten al heel blij zijn als onze economie duurzaam met 3 procent groeit.”

Wien bezoekt regelmatig Europa. Hij voorspelt al zeker vijf jaar dat de eurocrisis wordt opgelost. Daar heeft hij gelijk in gekregen. “Griekenland maakt maar 2 procent van de productie van de Europese economie uit. De Griekse economie steunt op toerisme en olijven. Het is niet in het belang van de Grieken uit de euro te stappen. Dat is ook niet in het belang van Europa of de rest van de wereld. Angela Merkel wil dat risico niet nemen voor die kleine opdonder. De Duitsers vrezen een sneeuwbaleffect met consequenties die we niet kunnen overzien.”

Wien is wel bezorgd over de vluchtelingencrisis. “Europa’s herstel was al bescheiden. Door de toestroom van vluchtelingen kan de economie haar momentum verliezen.” Wien verwacht in Europa 1 of hoogstens 1,5 procent groei.

Openbare school

Wien beseft dat hij bevoorrecht is met zijn miljoenenappartement in de duurste wijk van New York, op een steenworp afstand van zijn kantoor bij Blackstone en zijn buitenhuis aan het strand van de Hamptons. Hij mag zich tot het rijkste 1 procent van de Amerikanen rekenen, maar hij maakt zich zorgen over de groeiende ongelijkheid in de Verenigde Staten. Hij is niet rijk geboren. “Mijn vader was een soort communist. Hij zou me nooit naar een private school hebben gestuurd. Tegenwoordig schamen mensen zich in New York als ze kun kinderen op een openbare school zetten. Er is een splitsing in onze maatschappij. Ik heb veel vrienden die hier aan Park Avenue wonen. Ze stappen in hun zwarte geblindeerde auto met chauffeur. Ze komen nooit in de metro.”

Ze hebben volgens Wien hun mond vol van de groeiende kloof tussen arm en rijk in hun land. “Maar ze komen helemaal nooit in aanraking met gewone Amerikanen.” Over die kloof zullen we de komende jaren nog veel horen, voorspelt Wien. De Republikeinen kunnen nooit het Witte Huis heroveren als ze het probleem niet onder ogen zien. “Ze zullen dat wel moeten doen om hun basis te verbreden. Het wordt niets als de kiezers hen blijven zien als de partij van de rijken.”

Zwak hart

“Geluk speelt een grote rol in het leven”, meent Wien. Als hij iemand leert kennen, vraagt hij hem naar zijn leerzaamste ervaring voor zijn zeventiende levensjaar. “Het is mijn overtuiging dat belangrijke gebeurtenissen in je jeugd een grote invloed hebben op alles wat daarna gebeurt. Mijn vooruitzichten waren somber”, zegt Wien, die is geboren tijdens de Grote Depressie in 1933. “Ik kwam uit een gewoon Joods middenklassengezin. Mijn vader was huisarts, maar overleed door een zwak hart toen ik negen was. Niet lang daarna, op mijn veertiende, overleed mijn moeder ook. Ik trok in bij mijn tante in een klein appartement in Chicago. In mijn schooltijd moest ik in de weekends en de schoolvakanties werken. Op een dag riep de schooldirecteur mij bij zich. Hij vroeg of ik een pak bezat en of ik weleens van Harvard had gehoord.”

De elite-universiteit aan de oostkust was op zoek naar talentvolle kinderen uit de openbare scholen. De schooldirecteur koos voor Wien. Hij slaagde op Harvard, en dat veranderde zijn leven voorgoed. “Ik denk dat het vandaag een stuk moeilijker is. Een kwart van de Amerikaanse tieners maakt zijn middelbare school niet eens af. Dat is zorgwekkend, want de wereld is competitiever dan in mijn tijd. Voor de meest elementaire banen heb je tegenwoordig een collegediploma nodig.”

Internationaal concurreren

In zijn bespiegelingen over de Verenigde Staten is Wien somber. Het verval van het land is volgens hem al jaren geleden ingezet. “Na de Tweede Wereldoorlog maakten wij 50 procent van de wereldeconomie uit. Dat is teruggevallen tot 22 procent. Ik denk dat 1980 een sleuteljaar was. Sindsdien is de globalisering echt een rol gaan spelen. Dat heeft geleid tot het verdwijnen van banen in de maakindustrie. Amerika is een soort diensteneconomie geworden, nog maar 10 procent is maakindustrie. Ons vermogen om internationaal te concurreren is hoogstens gemiddeld.”

En alle innovaties dan? Komen vrijwel alle technologie- en internetgiganten dan niet uit de Verenigde Staten? “Apple is een prachtig bedrijf”, zegt Wien. “Zelfs zonder Steve Jobs gaat het er meer dan uitstekend. In het vierde kwartaal van 2014 kwam een kwart van de totale winst van de S&P500 van Apple.”

Dat zegt ook iets over de rest van de economie, bedoelt Wien. Hij onderstreept bovendien dat de hele interneteconomie maar beperkt bijdraagt aan de Amerikaanse productiviteitscijfers. “Die blijven sterk achter. Als een land zijn productiviteit niet verhoogt, kan de welvaart niet toenemen.”

Gerben van der Marel in New York

“Amerikaanse bedrijven zouden goede nieuwe producten moeten bedenken en die wereldwijd verkopen. Dat doen ze te weinig”

“Amerika is een soort diensteneconomie geworden, nog maar 10 procent is maakindustrie”