Is Heinzmann de geschikte NMBS-topman?

Christian Heinzmann, het nieuwe hoofd van de NMBS, verdient het voordeel van de twijfel. Maar wie aan het oppervlak krabt van de lof die hem door premier Verhofstadt wordt toegezwaaid, ontdekt dat hij nog veel te bewijzen heeft.

Is Christian Heinzmann (49) de goudvink die de NMBS beter op de rails kan houden dan Etienne Schouppe, zoals premier Guy Verhofstadt (VLD) het in het parlement met overdreven zonnigheid verkondigde? Christian Heinzmann is verwant met de georganiseerde vrijzinnigheid en maakt zich al jaren sterk dat hij de beste relaties heeft met de politiek, het gerecht en de rijkswacht.

Belangrijker dan het verhaal over de unieke vondst van een late veertiger die vrolijk en ongebonden van het ene naar het andere succes danst, is deze vuistregel: geen enkele manager van een grotere onderneming kan zijn langdurige impact bewijzen of hij moet drie jaar noest werken in de nieuwe omgeving. Voordien gunt men de man of vrouw wittebroodsweken, draait de business op routine, op de impulsen van de voorgangers, op de stroefheid van het moeizaam bijsturende schip. Tussen 1988 en vandaag vermeldt het curriculum vitae van Christian Heinzmann managementtaken in zes luchtvaartbedrijven.

Volgens bovenstaande vuistregel bestaat de kans dat hij bij de NMBS slaagt, al heeft de man geen samenhangend track record. Zijn parcours roept logische vragen op: drie van de zes ondernemingen waarvoor hij sinds 1988 werkte zijn failliet (TEA, Air Europe, Constellation) en één ex-werkgever wankelt (Sobelair). Wie wil meten wat zijn invloed was, moet op zijn minst een grondiger selectie doorworstelen dan nu in nauwelijks drie werkdagen tijd door executive searcher Korn/Ferry is gedaan. Heinzmann was verantwoordelijk voor ondernemingen met een omzet en een tewerkstelling die een schijntje zijn van die van de NMBS. Bovendien was de werkkring van Heinzmann vooral de privé-sector, met uitzondering van Sobelair en Luxair.

Staatsondernemingen hebben wispelturiger aandeelhouders (politici) en vakbonden. Die moeilijke stakeholders kan men temmen, mits men voortkomt uit de binnenste kring van de politiek, de vakbonden en het openbare bedrijf. Etienne Schouppe voldeed als ex-kabinettard perfect aan die voorwaarden. Zelfs een stalen persoonlijkheid als Honoré Paelinck verdween na vier maanden succesloos.

De trots van de koppensneller

De prestigieuze headhunter Korn/Ferry loodste Christian Heinzmann bij de NMBS binnen. Het bureau zoekt geregeld talent voor de overheid. Een van zijn contracten was Peter Kluft bij Kempense Steenkoolmijnen (KS). Voordat Kluft er de generaalsstaf ontving, kreeg hij de zegen van de directie en de bestuurders van de Gimv, en van Norbert de Batselier (SP) toenmalig minister van Economie. De praatmarathon duurde twee maanden.

De situatie met Peter Kluft en KS liep toch nog faliekant af. Kluft, die niet politiek werd ondersteund, wacht vandaag als enige en laatste op de slotzittingen van de KS-rechtszaak. De politici en de met de politiek gelieerde beschuldigden ontsprongen de wraak van Vrouwe Justitia.

Telkens reageren bureaus zoals Korn/Ferry op dergelijke menselijke drama’s met het voornemen: “Dit is de laatste keer dat we een knappe privé-man bij de staat aanprijzen. Het loopt té vaak fout af voor zijn en onze reputatie.” De honoraria van de staat blijken echter niet te versmaden en de koppensnellers jagen verder voor de overheid en haar bedrijven.

Christian Heinzmann stormde op een drafje door het aanwervingsproces. “Voor de overheid zijn dergelijke snelle jobs geen uitzondering,” verklaart Jean-Marie van den Borre, hoofd van Korn/Ferry, aan Trends. Een insider nuanceert: “Ik vind het ronduit schandalig dat de headhunter dit Heinzmann aandoet op enkele maanden van de verkiezingskoorts. Na de zomer is niemand nog geïnteresseerd in de NMBS en verkeersminister Isabelle Durant (Ecolo). Dan staat Heinzmann naakt voor de wolven, en het politieke milieu weet dat. De Wetstraat heeft er Heinzmann lichtzinnig in doen tuinen om de lieve vrede en om voorlopig van een probleem verlost te zijn.” Van den Borre: “Een ernstig executive search-bedrijf laat zich niet als schaamlapje gebruiken en weigert zo’n opdracht. Ik merk geen toegenomen terughoudendheid bij de kandidaten. Als er zich minder gelukkige gevallen voordoen – zoals de affaire- Frans Rombouts ( nvdr – ex- De Post) – dan groeit het scepticisme.”

Uitgezuiverd cv

Christian Heinzmann liep voor de eerste keer in de kijker als directeur bij Air Europe en TEA (1988-1991). Aan het slot van het groeiende debacle van het luchtvaartbedrijf TEA van GeorgesGutelman – nu gesteund door het establishment en het Bestuur der Luchtvaart bij Birdy Airlines en SN Brussels Airlines – begon de onderneming met reguliere vluchten. Heinzmann was hoofd van de lijnvluchten. Die flopten, en de put werd dieper. TEA ging failliet (en dit staat niet in Heinzmanns officiële cv). Ook Air Europe legde de duimen.

Een volgende ronde was er bij Sobelair, als gedelegeerd bestuurder. Heinzmann bracht enkele flinke klanten aan. Een gewezen topman van moeder Sabena getuigt: “Heinzmann heeft commerciële flair en is een ploegspeler. Maar als alle neuzen in zijn team niet meer in dezelfde richting staan, dan klapt hij té snel de deur achter zich dicht.”

De volgende etappe was Constellation. Deze luchtvaartonderneming werd gesticht door de Antwerpse transportondernemer Patrick Maas. Die kreeg leasevliegtuigen van Air France in de maag gesplitst door een Nederlandse zakenvriend met verbeelding, een losse omgang met geld en een drang naar zaakjes. Dat uitstapje kostte Maas tientallen miljoenen frank. Christian Heinzmann werd aan boord gehaald om de onderneming in de lucht te houden – wat niet lukte. Een Turkse touroperator met een reisbedrijf in België bestierde de laatste fase van Constellation. Christian Heinzmann zei het bedrijf adieu te midden van verdachtmakingen en maffioze praktijken. Hij ontving een brief van zijn Turkse hoofdaandeelhouder met dreigende taal aan zijn huisgenoten. Constellation was in de terminale fase ziek aan ondoorzichtig handelen door Turkse zakenlui. Het verhaal lijkt op wat er vorige zomer gebeurde met EFC en nu bezig is met Sultan Reizen en Ilbay Ercan (zie blz. 21).

De belangrijkste test voor Christian Heinzmann was VLM. Hij landde er halfweg 1998, na Constellation, op voorstel van gedelegeerd bestuurder en accountable manager (de sleutelfiguur voor het Bestuur der Luchtvaart) Freddy Van Gaever. Bedoeling was dat Van Gaever na zijn zestigste, dus vanaf juni 1998, geleidelijk de leiding zou doorschuiven naar directeur-generaal Heinzmann. Enkele weken nadien draaide die afspraak op een rel uit. Heinzmann alarmeerde de Nederlandse VLM-eigenaar Jaap Rosen Jacobsen. Het Bestuur der Luchtvaart stond op het punt de vliegvergunning van VLM in te trekken en wilde Van Gaever weg als accountable manager. De wrijvingen tussen Van Gaever en het Bestuur der Luchtvaart hadden onder andere te maken met het ontslag wegens dronkenschap van een VLM-hoofdpiloot, die nauwe banden onderhield met de top van het Bestuur der Luchtvaart. Christian Heinzmann werd daarna gedelegeerd bestuurder, Van Gaever ondervoorzitter.

Antwerpen keek likkebaardend naar het krakeel bij VLM. De lokale pers hoorde geruchten over lijken in de kast. Van Gaever was door zijn verzet tegen de verlenging van de startbaan van Deurne een paria geworden. Hij is het prototype van de pionier met eigenzinnige ideeën; na de pionier volgde de systeemman.

VLM was in 1998 grotendeels uit de aanloopkosten. Jaap Rosen Jacobsen kocht VLM in 1996 van de aandeelhouders Lambrechts, Deprez en Van Gaever voor 4,83 miljoen euro, een premie van 30%. Als hij VLM vandaag zou verkopen, is het bedrijf ruim 25 miljoen euro waard. Op bepaalde dagen is de helft van alle vluchtbewegingen op London City Airport van VLM. De slots op Londen zijn niet geactiveerd in de boekhouding en zijn een fortuin waard. VLM had een aantal beginselen: een geüniformiseerde vloot van Fokker 50’s, zakenvluchten vanuit Antwerpen, Rotterdam, Mönchengladbach naar Londen, geen braderieprijzen, en kostenbewustheid.

Kortom, Christian Heinzmann kreeg een interessante luchtvaartonderneming in handen en borduurde verder op de uitgangspunten. VLM – in 2000 goed voor een omzet 38,7 miljoen euro – startte in 1993 met twee vliegtuigen en heeft er vandaag een dozijn. De omzet steeg voor en na Heinzmann jaar na jaar. Tussen de nieuwe chief executive officer en Jaap Rosen Jacobsen boterde het na een tijd niet langer, liet Heinzmann doorschemeren. Toen het aanbod kwam om Luxair te leiden, verhuisde hij naar het Groothertogdom Luxemburg.

De carrier Luxair is een passagiersmaatschappij met rijke binnen- en buitenlandse klanten. Luxair rekent flinke prijzen aan, want heeft een unieke positie in Luxemburg Stad. Luxair flaterde wel kort met een verbinding op het Amerikaanse Newark, en boekte in 2000 verlies. Christian Heinzmann zette de tering naar de nering, schrapte Newark en haalde opnieuw zwarte cijfers.

De nieuwe NMBS-topman staat voor een zware uitdaging. Alain Deneef – zijn voorzitter en de man die in het oor van verkeersminister Durant kampeert – is geen zacht ei. Vincent Bourlard, de patrimoniumbeheerder van de NMBS, wordt de socialistische waakhond van Heinzmann, declameert PS-voorzitter Elio di Rupo zelfs publiekelijk. De nieuwe spoorwet bepaalt dat de raad van bestuur de nummer twee benoemt, op voordracht van de gedelegeerd bestuurder. Het is moeilijk managen in een particratie.

Frans Crols, Luc Huysmans [{ssquf}]

“Als alle neuzen niet meer in dezelfde richting staan, dan klapt Christian Heinzmann té snel de deur achter zich dicht.” (Een gewezen Sabena-topman)

“De Wetstraat heeft Heinzmann er lichtzinnig doen intuinen om voorlopig van het probleem verlost te zijn.” (Een insider)

“Heinzmann zal moeite hebben met het ritme van de spoorwegen, omdat hij gewoon is snel op de bal te spelen.” (Michel Boels, ABVV/BBTK)