Als vicepresident moest Joe Biden in 2015 het Amerikaanse Congres overtuigen om voor het nucleaire akkoord met Iran te stemmen. Als president moet hij beslissen of de Verenigde Staten er weer instappen, nadat zijn voorganger er de stekker heeft uitgetrokken.
Donald Trump trok de Verenigde Staten in 2018 terug uit het Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA), waarin Iran in 2015 beloofde zijn kernprogramma stop te zetten en akkoord ging met rigoureuze inspecties in ruil voor de beëindiging van internationale sancties. Trump dreef de sancties tegen Iran stevig op en sneed het land af van de wereldeconomie. Daarop verwierp Iran delen van de overeenkomst, laat het land centrifuges draaien die het zou stilleggen en treedt het de beperkingen op verrijkt uranium met voeten. Die grondstof kan worden gebruikt om nucleaire energie op te wekken of, in hoogverrijkte versie, een kernbom te maken. Toch hebben Iran en de andere betrokken landen ¬ China, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Duitsland en Rusland ¬ nog niet alle hoop opgegeven om het actieplan nieuw leven in te blazen.
Na vier jaar van groeiende spanningen zal het tijd vergen om het vertrouwen op te bouwen.
Dat geldt ook voor Joe Biden. Tijdens zijn verkiezingscampagne beloofde hij de overeenkomst opnieuw te onderschrijven, als Iran zich opnieuw schikt naar de afspraken. Dat zou een “essentiële eerste stap zijn om de geloofwaardigheid van de Verenigde Staten te herstellen en de wereld duidelijk te maken dat het woord en de internationale engagementen van de Verenigde Staten weer iets betekenen”, zei Biden. Hij beloofde echter ook de beperkingen van het plan te versterken en uit te breiden. Bepaalde van die beperkingen lopen de komende vier jaar af. In 2030 vervalt het hele akkoord. De critici waren nooit gelukkig met die beëindigingsclausules, noch met het feit dat de deal met geen woord rept over het Iraanse programma voor ballistische raketten en de destabiliserende activiteiten van het land in Irak, Syrië en Jemen.
Biden zegt dat het hernieuwde geloof van de wereld in de Verenigde Staten hem de mogelijkheid zal bieden om diplomatieke oplossingen na te streven voor die problemen. Weer in het JCPOA stappen, zal echter al moeilijk genoeg zijn. Eerst en vooral moeten Amerika en Iran het eens raken over wie de eerste stap doet: Biden, door sancties op te heffen, of Iran, door zijn nucleaire bezigheden terug te schroeven. Iran kan bovendien eisen dat de Verenigde Staten alle sancties opheffen die Trump het land opgelegd heeft, ook de maatregelen die te maken hebben met terrorisme. Dat zal waarschijnlijk niet gebeuren, ook al omdat Iran aanvallen op Amerikaanse troepen blijft steunen. Biden zal Trumps sancties misschien in zijn voordeel gebruiken als hij het nucleaire akkoord versterkt.
Hardliners aan de macht
Er zijn nog verwikkelingen. Sommige leden van Trumps regering hoopten dat hun campagne zou leiden tot een regimeverandering in Iran. Het gevolg was echter dat de hardliners de macht in handen kregen. Ze controleren nu het parlement. Het JCPOA is beklonken door de regering van president Hassan Rohani. Zijn ambtstermijn loopt af in 2021. Hij wordt ongetwijfeld opgevolgd door een hardliner. Die zal Biden het leven moeilijker maken. Uiteindelijk zal hij de opperste leider van Iran, ayatollah Ali Khamenei, aan zijn kant moeten krijgen. Die gaf het oorspronkelijke akkoord schoorvoetend zijn zegen en weigerde met Trump te onderhandelen. Door de hachelijke toestand van de Iraanse economie zal hij weinig anders kunnen dan met Biden samen te werken.
Nieuwe onderhandelingen
Het meest waarschijnlijke scenario is dat Biden de eerste zet doet. Hij zal Trumps reisverbod van en naar Iran opheffen, enkele symbolische Amerikaanse sancties versoepelen en Iran helpen de financiële steun te krijgen die het nodig heeft om de coronapandemie te bestrijden. Beide kampen zullen overeenkomen om de rust te laten terugkeren in de regio: Iran zal zijn handlangers aan een strakkere leiband houden, de Verenigde Staten zullen die groeperingen niet langer aanvallen. Dat zal het pad effenen voor nieuwe nucleaire onderhandelingen. Iran zal ermee instemmen zijn kernprogramma terug te draaien, en Biden zal de moellahs helpen door meer sancties te verzachten, wat tot hevige ruzies zal leiden in het Amerikaanse Congres. Hij zal echter ook economisch een slag om de arm houden, om een gespierdere deal binnen te halen.
Helaas zal Biden dat akkoord niet in 2021 kunnen afsluiten. Na vier jaar van groeiende spanningen zal het meer tijd vergen om het vertrouwen op te bouwen. Maar een bescheiden reset van de relaties tussen de Verenigde Staten en Iran is al een goed begin.
De auteur is redacteur Midden-Oosten van The Economist
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier