Theresa May: de erfgename van Thatcher

Groot-Brittannië heeft opnieuw een vrouwelijke premier, voor het eerst sinds Margaret Thatcher. Theresa May staat bekend als een kleurloze pragmatica, precies waar de Britten naar snakken na het gestuntel van David Cameron.

Het worden harde jaren in Downing Street 10, de ambtswoning van de Britse eerste minister. De brexit staat op stapel, de Schotten willen hun eigen weg gaan en in Noord-Ierland gaan weer stemmen op voor een aansluiting bij het moederland. De onzekerheid bezorgt het land een economische knauw, en ook de relatie met de buurlanden heeft averij opgelopen.

Die puinhoop is het resultaat van het brexitreferendum, een verkeerde gok van premier David Cameron. Na de overwinning van het Leave-kamp kon Cameron weinig anders dan zijn ontslag aankondigen. Dat maakte de weg vrij voor de tenoren van het Leave-kamp, de ‘politieke clown’ Boris Johnson en de nationalistische populist Nigel Farage. Overdonderd door zoveel verantwoordelijkheid, kozen beide mannen het hazenpad en lieten het land stuurloos en verdeeld achter.

Na dat gestuntel door mannen bleven enkel vrouwen over als geloofwaardige kandidaten om Cameron op te volgen als partijleider en premier. Bij de stemrondes onder de Conservatieve parlementsleden kwam minister van Binnenlandse Zaken Theresa May als overwinnaar uit de bus. Zij kreeg 199 van de 330 stemmen achter zich. Energieminister en voormalige bankier Andrea Leadsom eindigde tweede.

Normaal hadden de zowat 150.000 conservatieve partijleden een finale keuze moeten maken, maar begin deze week haakte Leadsom af. Ze had zichzelf onmogelijk gemaakt door opmerkingen in een kranteninterview over de kinderloze May. Leadsom vond zichzelf een betere kandidaat voor het premierschap, want als moeder had ze “een echt belang” in de toekomst van het land. Dat May ongewild kinderloos is, en daaronder lijdt, maken de uitspraken van Leadsom extra pijnlijk.

Bloody difficult woman

Voor May is het premierschap de bekroning van een politieke carrière van bijna twintig jaar. De dochter van een Anglicaanse dominee, met een diploma geografie van de universiteit van Oxford op zak, veroverde een parlementszetel voor de Conservatieve partij in 1997. Helaas moesten de Tories de dertien daaropvolgende jaren in de oppositiebanken slijten. Dat weerhield May niet om gestaag op te klimmen in de partij en in de gunst te komen van Cameron. Toen de Conservatieven de macht veroverden in 2010, benoemde Cameron haar tot minister van Binnenlandse Zaken.

May zat zes jaar op die post, een record in de Britse geschiedenis. In haar partij wekt May zowel bewondering als ontzag. De omschrijvingen variëren van ‘vastberaden als staal’ tot ‘saai en ambitieus’. Zelfs Labour-politica en voormalig minister van Werk en Pensioenen Yvette Cooper noemde haar “de enige volwassene in de kamer” bij de Conservatieve partijtop.

De vergelijkingen met Margaret Thatcher konden moeilijk uitblijven. “Theresa is a bloody difficult woman“, liet Tory-veteraan Ken Clarke zich ontvallen na een tv-interview vorige week, niet beseffend dat de camera’s nog liepen. May pakte de uitspraak meteen op als een eretitel. “Mijn hele filosofie draait rond doen, niet rond praten”, zei ze in een reactie aan The Daily Telegraph. Ze weet maar al te goed dat, na het brokkenparcours van Cameron, een thatcheriaans trekje haar uitstekend van pas komt.

In haar begindagen als minister leek May nochtans geen tweede Thatcher te worden. Ze toonde zich openlijk voorstander van het holebi-huwelijk en lanceerde oproepen tegen homofobie. Maar mettertijd liet ze zich steeds meer van haar hardere kant zien. Een goed voorbeeld is de uitwijzing van de islamistische haatprediker Abu Qatada. Voorgangers van May hadden zich de tanden stuk gebeten op Qatada, maar May maakte korte metten met hem.

Toen ze amper een maand in dienst was als bevoegde minister, kondigde ze zware besparingen bij de politie aan en eiste ze tegelijk meer blauw op straat. Berucht is haar toespraak uit 2014 voor de Police Federation, de beroepsvereniging van de politie. May veegde het overwegend mannelijke publiek de mantel uit met een lange opsomming van gevallen van corruptie, incompetentie en wangedrag bij het politiekorps. “Als jullie niet veranderen, zal de regering jullie veranderen”, donderde May. Na afloop van haar toespraak viel een loden stilte. “Nooit heeft een minister de Police Federation zo toegesproken. Omdat niemand het durfde”, schreef een BBC-journalist achteraf.

Eurosceptica

Uitgerekend met Theresa May zal de Europese Unie moeten onderhandelen over de scheidingsakte. May behoort weliswaar tot het Remain-kamp, maar ze liet dat weinig blijken tijdens de brexitcampagne. Algemeen geldt ze als een eurosceptica. Dat ze het hard zal spelen, blijkt ook uit haar houding tegenover burgers uit andere EU-landen die zich in Groot-Brittannië gevestigd hebben. May weigert te zeggen of zij in het land mogen blijven na de brexit. Het lijkt erop dat ze hen wil gebruiken als drukkingsmiddel in de onderhandelingen.

Haar tegenspeelster wordt ook een vrouw, de Duitse bondskanselier Angela Merkel, eveneens een domineesdochter. Maar daarmee houdt de vergelijking op. De voorzichtige en bedachtzame Merkel heeft vorige zomer de Griekse premier Alexis Tsipras klein gekregen. May wordt een ander paar mouwen.