Horst Seehofer (CSU): de Beierse leeuw die brult maar zelden bijt

De machtsstrijd tussen de Duitse minister van Binnenlandse Zaken, Horst Seehofer (CSU), en bondskanselier Angela Merkel (CDU) over het migratiebeleid gaat de verlengingen in. Seehofer wil de Europese top van eind deze maand afwachten vooraleer hij eenzijdig migranten de grens over zet. Dreigen en dan inbinden: het is het wezenskenmerk van de Beier.

20 november 2015. Tijdens het partijcongres van de Beierse CSU leest voorzitter Horst Seehofer bondskanselier Angela Merkel (CDU) openlijk de levieten: er moet een plafond (Obergrenze) komen voor het aantal asielzoekers dat Duitsland binnenkomt. Hij krijgt een staande ovatie. Merkel lacht groen en verlaat het gebouw. Het is het begin van grote spanningen tussen de Duitse christendemocratische partijen.

Beieren heeft Merkels Wir schaffen das uit de zomer van 2015 nooit aanvaard. De rijke zuidelijke deelstaat ving aanvankelijk het gros van het miljoen asielzoekers op, wat leidde tot een maandenlange chaos. Na verloop van tijd doken ook verhalen op van misdrijven door asielzoekers.

De rechts-populistische AfD (Alternative für Deutschland) spon er goed garen bij en werd bij de Bondsdagverkiezingen van september de derde partij van het land. De sterkste scores haalde AfD in de voormalige DDR en in Beieren. De CSU, jarenlang verzekerd van een volstrekte meerderheid, haalde 38 procent.

Deal

Bij de moeilijke regeringsformatie van de Grosse Koalition van christendemocraten (CDU/CSU) en sociaaldemocraten (SPD) besloot Horst Seehofer het heft in eigen handen te nemen. Hij sloot een deal met de SPD. Toenmalig SPD-voorzitter Martin Schultz zei hem: “Jij bent toch tegen al die migranten? Wel, wij willen Financiën en Buitenlandse Zaken, jij mag Binnenlandse Zaken hebben en dan kan je de asielcrisis oplossen.” Angela Merkel, die vooral een vierde mandaat als kanselier wou, stond erbij en keek ernaar.

Seehofer probeerde een strenger asielbeleid te voeren, maar botste al snel op grenzen. Zo is in het regeerakkoord sprake van grote asielcentra waar migranten worden gehuisvest tot ze na maximaal twee maanden te horen krijgen of hun asielaanvraag toegekend is. In de praktijk duren die procedures veel langer, waardoor lokale besturen niet staan te popelen om zo’n centrum te openen. Daar komt bij dat de terugkeer van afgewezen asielzoekers moeilijk verloopt omdat veel landen van herkomst uitgewezen asielzoekers weigeren op te nemen.

Seehofer voelt de druk van zijn CSU-achterban, want in oktober zijn er deelstaatverkiezingen in Beieren. De CSU dreigt haar volstrekte meerderheid te verliezen, terwijl de AfD zich verankert in het politieke landschap. En zo kwam Seehofer vorige week op ramkoers met Angela Merkel. Seehofer wil immigranten in Duitsland die al elders asiel hebben aangevraagd direct over de grens zetten. Merkel aanvaardt dat niet. Even leek het erop dat de alliantie CDU/CSU zou breken en de regering zou vallen.

Maandag werd een compromis bereikt. Merkel vroeg en kreeg twee weken respijt, tot de volgende EU-top. Is er tegen dan geen duidelijk EU-migratieplan, dan zet Duitsland asielzoekers de grens over. De voorbereidingen zijn al bezig. Volgens de Duitse media heeft Seehofer moeten inbinden. Voor de zoveelste keer. Vaak uit hij kritiek op Merkel, maar als het tot een machtsstrijd komt, verliest de Beier.

Provincialer kan niet

Seehofer is voor veel Duitsers de verpersoonlijking van de bekende spreuk in Zuid-Duitsland: “De Beierse leeuw brult graag, maar bijt zelden.” De vraag is hoelang hij die dubbelzinnige houding nog volhoudt. Ook in Beieren, waar hij als minister-president een atypische achtergrond heeft.

Hij komt uit een arbeidersgezin en werd in 2008 de eerste minister-president zonder doctoraatsdiploma. Hij is twee keer getrouwd en heeft één erkend buitenechtelijk kind, wat niet vanzelfsprekend is in het oerkatholieke Beieren.

Seehofer was jarenlang ambtenaar, heeft weinig contacten met het bedrijfsleven en spreekt enkel Duits. Een groot verschil met voorgangers als Strauss en Edmund Stoiber: polyglotten die alles uit de kast haalden om buitenlandse investeerders aan te trekken. ‘Laptop en Lederhosen’ was hun motto. Terwijl Seehofer altijd een provinciaal is gebleven en het vooral van de Lederhosen moet hebben.