Gert Peersman: ‘De economen hebben een klap gekregen in 2008’

De Franse econoom Jean Tirole heeft de Nobelprijs economie gekregen. Opnieuw is een economische wetenschapper in de bloemetjes gezet. Maar hoe staat het met de economische wetenschap zelf? Die werkt aan een nieuw begin, zegt de Gentse hoogleraar economie Gert Peersman.

De echte economie gaat nog altijd gebukt onder een crisis, maar de economische wetenschap begint haar eigen crisis af te schudden. Er komt frisse lucht binnen, stelt de Gentse hoogleraar economie Gert Peersman.

“Tot aan het begin van de economische crisis in 2008 hanteerden de economen een soort consensusmodel”, zegt Peersman. “We dachten dat het model de werkelijkheid goed vatte. De discussie ging over kleine wijzigingen aan het model, om de wereld nog een beetje beter te verklaren. Achteraf bleek het om onbenulligheden te gaan. Vandaag valt op hoe de fundamenten van het model zelf op de tocht staan. Economen bekijken bijvoorbeeld hoe ze de ongelijkheid en de vergrijzing in een nieuw model kunnen integreren.”

Zullen die nieuwe modellen de werkelijkheid beter vatten? “De overgang zit nog in te pril stadium”, aldus Peersman. “In elk geval stellen de economen nu veel meer vragen vanuit hun intuïtie. In mijn vakgebied, de monetaire economie, ging het vroeger altijd over de rente: welk effect heeft een verhoging van de rentevoet met 25 basispunten? Nu bekijken we kwesties als de aanpassing van het monetaire beleid aan de zogenoemde secular stagnation, een lange periode van lage groei.”

Resultaten van de verjongingskuur mogen we niet meteen verwachten. “De creatieve ideeën komen nu los. Het is zoals na de crisis van de jaren dertig. Toen kwam John Maynard Keynes met totaal nieuwe inzichten. Het duurt vele jaren eer nieuwe theorieën in de handboeken komen en hun toepassing krijgen in het beleid.”

Het gros van de economen heeft de crisis van 2008 niet zien aankomen. Heeft de economische wetenschap toen niet aan geloofwaardigheid ingeboet? “De economen hebben toen een klap gekregen, inderdaad. Ook de huidige discussie tussen voor-en tegenstanders van besparingen bevordert onze geloofwaardigheid niet. De media-aandacht vergroot dat geschil nog uit. Ik weet van collega’s in de theoretische fysica dat ze ook daar weleens vechtend over straat rollen, maar dat haalt de media niet. Bij ons wel, wat bij het grote publiek de indruk wekt dat we het zelf niet weten. Het helpt ook niet dat politici zich in het debat mengen uit politieke motieven, zonder economische kennis.”

Moet de overheid besparen, of juist meer uitgeven om de groei te stimuleren? “Overheidsstimuli hebben meer effect als mensen hun schulden afbouwen, zoals in Spanje. België kent geen schuldafbouw, integendeel. Er staat een recordbedrag op de spaarboekjes, omdat mensen onzeker zijn, over hun pensioen bijvoorbeeld. In zo’n geval zullen overheidsstimuli de mensen nog meer doen sparen, omdat ze vrezen dat ze het slachtoffer worden van de budgettaire gevolgen. België moet besparen, maar niet overhaast, en zonder de investeringen te verminderen. Die nuancering mis ik in het debat.”