François Fillon en de revanche van Droopy

François Fillon, die zondag werd verkozen tot centrumrechtse Franse presidentskandidaat, is de favoriet in de race naar het Elysée in 2017. Zijn liberale economische programma is naar Franse normen revolutionair.

“Frankrijk is een failliete staat. De begroting vertoont al meer dan dertig jaar een tekort. Dat kan niet blijven duren.” François Fillon deed die uitspraken in 2007, toen hij als premier een bezoek bracht aan Corsica. Op het Elysée schoot president Nicolas Sarkozy in een Franse colère: “Voor wie neemt hij zich? Fillon is zielige vent.” In het openbaar noemde hij zijn eerste minister “een medewerker” (“un collaborateur”), lees: een schouwgarnituur. De enige uitspraken en beslissingen van belang zijn die van de president, aldus Sarkozy.

Fillon reageerde niet op de vernederingen. Hij bleef vijf jaar een trouwe politieke butler van Sarkozy. Sinds zondag heeft de politicus uit Le Mans – vandaar zijn passie voor autoracen – zijn revanche beet. Hij is de kandidaat van de centrumrechtse partij Les Républicains in de presidentsverkiezingen van april en mei 2017. Sarkozy viel al af in de eerste ronde van de voorverkiezingen van Les Républicains. Zondag rekende Fillon af met Alain Juppé, een andere ex-premier.

Enkele maanden geleden gaf niemand nochtans een cent voor de kansen van de man die door zijn politieke tegenstanders ‘Droopy’ of ‘Mister Nobody’ werd genoemd. Fillon, in 1981 op zijn 27ste het jongste Franse parlementslid en later onder andere minister van Onderwijs en Sociale Zaken, was in de ogen van velen weinig meer dan een saaie techneut.

Een Franse thatcheriaan

Zijn overwinning is wellicht het gevolg van een combinatie van anti-sarkozisme (veel Fransen vinden de ex-president een ongeleid projectiel) en de te gematigde koers van Alain Juppé. Fillon sprak de rechtse Fransen aan door zijn ernst. De notariszoon, die elke zondag naar de kerk gaat, doet ook veel van zijn landgenoten met heimwee terugdenken aan ‘la vieille France’ van de presidenten De Gaulle en Pompidou, een Frankrijk zonder terreurdreiging of radicale islam. Fillon speelt handig in op een rechtse intellectuele golf in de Franse samenleving door met een conservatief programma naar de kiezer te stappen: hij wil een strenger migratiebeleid. Het homohuwelijk wil hij niet afschaffen, maar de adoptie van kinderen door koppels van hetzelfde geslacht ziet hij niet zitten.

Opvallend is dat Fillon een conservatief programma koppelt aan liberale economische hervormingen. De linkse pers noemt hem een thatcheriaan. Zijn economische programma is naar Franse normen revolutionair. Fillon wil de overheidsuitgaven (nu 57% van het bruto binnenlands product) omlaag halen door 110 miljard euro te besparen bij de overheid. Daarvoor moeten 500.000 overheidsbanen verdwijnen. De 35 urenweek moet op de schop. De lasten voor de bedrijven wil hij met 40 miljard euro verlagen. De vermogensbelasting moet in de prullenmand. In de bedrijven zou de macht van de vakbonden worden ingeperkt.

Fillon haalt pijnlijke cijfers aan om aan te tonen dat de Franse economie aan een reset toe is: het begrotingstekort bedraagt 3,3 procent van het bbp, er is een negatieve handelsbalans van 49 miljard euro, de werkloosheid loopt op tot meer dan 10 procent. De Franse werkgeversorganisatie Medef is in de wolken met het aanbodbeleid dat de rechtse presidentskandidaat wil voeren.

Tegen de ‘radicaal-linkse’ Le Pen

De vraag is of Fillon met dit programma een meerderheid van de Fransen kan overtuigen. Volgens een eerste peiling zou hij in de eerste ronde op 23 april 2017 ruim 30 procent van de stemmen halen. Bijna 10 procent meer dan Marine Le Pen, de extreemrechtse kandidaat van het Front National. Aftredend president François Hollande (PS) zou nog slechts 8 procent halen. In de tweede ronde zou Fillon het halen van Marine Le Pen. Maar sinds het brexitreferendum en de verkiezingsoverwinning van Donald Trump in de Verenigde Staten is niets meer zeker.

De politicoloog Alain Duhamel geeft de verdeelde socialisten geen kans tegen Fillon. Anders is het met Marine Le Pen. Zij is samen met haar rechterhand, Florian Philippot, al bezig met een economisch tegenoffensief, dat gerust radicaal-links mag worden genoemd. Le Pen profileert zich als de verdediger van de ambtenaren, de uitkeringstrekkers en wie ze “de slachtoffers van de mondialisering en de euro” noemt. Ze wil de 35 urenwerkweek behouden en de pensioenleeftijd mag niet hoger zijn dan zestig jaar. Le Pen hoopt zo veel mogelijk linkse kiezers aan te trekken.

Daarmee waagt Le Pen een gevaarlijke gok. In de eerste ronde van de regionale verkiezingen van eind 2015 haalde het Front National een klinkende verkiezingsoverwinning, onder meer dankzij de stemmen van voormalige communistische kiezers. Maar in de tweede ronde stemden veel linkse kiezers met dichtgeknepen neus centrumrechts. De PS werd weggevaagd en het FN kon geen enkele regio binnenhalen. Les Républicains behaalden een historische verkiezingsoverwinning.