Alexis Tsipras evolueert van radicaal tot pragmaticus

Alexis Tsipras doet toegevingen aan de geldschieters van Griekenland, maar hij staat onder zware druk van zijn links-radicale achterban. Een hogere btw en een hogere pensioenleeftijd liggen moeilijk bij de hardliners van Syriza.

“Mijn vrouw verlaat me als ik me overgeef aan Europa”, zou de Griekse premier Alexis Tsipras vorige week hebben gezegd. Toch heeft de radicaal-linkse regeringsleider op de Europese top van maandag hervormingsvoorstellen op tafel heeft gelegd die lange tijd ondenkbaar leken, waaronder hogere btw-tarieven en een verhoging van de pensioenleeftijd tot 67 jaar. Het zijn duidelijke toegevingen aan Europa, al hopen de Grieken in ruil op een schuldverlichting.

De vraag is of de voorstellen van Tsipras na zijn maandenlange geschipper nog een kans maken. Voor de Duitse krant Die Welt, die dicht bij de CDU/CSU van de Duitse bondskanselier Angela Merkel en haar minister van Financiën Wolfgang Schäuble staat, komen die voorstellen “laat, wellicht te laat”.

Warm en koud

Voorstellen formuleren om te besparen, maar daarin niet te ver willen gaan: het is kenmerkend voor Tsipras, sinds hij eind januari Grieks premier werd. Hij staat binnen Syriza bekend als een pragmaticus die de hardliners van zijn radicaal-linkse partij niet tegen de borst wil stoten. Daarbij hoort ook zijn vrouw. En dus blaast hij warm en koud tegelijk.

Hij dankte zijn verkiezingsoverwinning in januari aan zijn verzet tegen de besparingsplannen die de trojka – de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) – nu al jaren aan Griekenland oplegt. Voor Tsipras was het duidelijk: er moest een einde komen aan het besparingsprogramma. “Er valt niet te onderhandelen met de hel.” De harde houding van Tsipras en zijn minister van Financiën Yanis Varoufakis bracht een grexit akelig dichtbij. Maar op het allerlaatste moment komt Tsipras altijd naar Brussel met voorstellen die de lont uit het kruitvat halen.

Daarna moet hij zijn bocht in Athene wel gaan verdedigen, en dat is niet gemakkelijk. Tijdens woelige discussies binnen Syriza viel hij onlangs zelfs flauw. Maar Tsipras heeft in zijn partij tot nu altijd de overhand gehaald. Zijn tactiek: eerst iedereen laten razen. Tot ze doodmoe zijn en zijn compromis aanvaarden.

Ché Guevara

De vraag is of Alexis Tsipras straks nog de held van radicaal-links Europa is, nu hij in lijkt te binden voor zijn geldschieters. Nieuwe linkse bewegingen als Podemos in Spanje zagen in hem een nieuwe messias die de ‘neoliberale’ Europese Commissie en het IMF een neus zet. Maar ook radicaal-rechtse en rechtse populistische partijen gaven de Griekse eerste minister applaus. Tenslotte is hij premier door de steun van de Onafhankelijke Grieken, een rechts-populistische partij die tegen de Europese besparingen is. Na zijn verkiezingsoverwinning kreeg Tsipras zelfs felicitaties van Marine Le Pen van het Franse Front National. En dat voor iemand die een van zijn kinderen Ernesto heeft genoemd, naar de legendarische communist Ernest Ché Guevara.

De Griekse premier heeft het linkse radicalisme niet met de moedermelk meegekregen. Zijn familie was actief in de bouwsector. Als jongeling was hij vooral geïnteresseerd in voetbal. Hij woonde vlak bij het stadion van Panathinaikos Athene. Hij is nog altijd een fervente fan van de voetbalploeg.

Alles veranderde toen Tsipras in 1990 – toen hij nog scholier was – het protest leidde tegen privatiseringen in het Griekse onderwijs. Maanden werden de scholen bezet. Tsipras, die zich aansloot bij de communisten, werd nationaal bekend. Hij koos voor een studie burgerlijk ingenieur. Aan een politieke carrière dacht hij nog niet, al bleef hij politiek actief binnen de linkse beweging Synaspismos, die later opging in Syriza. Hij maakte deel uit van de linkse subcultuur die zich verzette tegen de consumptiesamenleving en weigerde de ideeën van Marx, Lenin en Mao bij het huisvuil te zetten.

2004, het jaar van de Olympische Spelen van Athene, liet hij aan zich voorbij gaan. Griekenland groeide toen sterk, maar er werd ook veel verspild en de corruptie was alomtegenwoordig. Tijdens de Spelen ging Tsipras met vrienden zwemmen en kamperen.

Een andere achterban

Politiek trad hij pas echt op de voorgrond toen de eurocrisis losbarstte. Van een linkse protestpartij die amper 5 procent van de stemmen haalde, groeide Syriza uit tot de eerste partij van het land. Al snel werd het discours van Tsipras minder radicaal. Er werd niet meer gesproken over een exit uit de euro of van de eis om de Griekse schulden kwijt te schelden. Een schuldvermindering en minder verregaande hervormingen: daar was Tsipras al blij mee.

Hij weet ook dat zijn achterban niet meer dezelfde is: niet enkel klein links stemt voor de partij, maar ook mensen van de Pasok, de klassieke socialisten, en zelfs conservatieve Grieken. Symbolisch: toen Tsipras premier werd, werd het portret van Ché Guevara weggehaald op het hoofdkantoor van Syriza.