Inschrijvingsgeld is geen remgeld

Tegen de demografische evolutie in, wast de stroom studenten richting universiteiten voort aan. Die stroom moet dringend omgebogen worden, weg van richtingen die ‘opleiden tot werkloosheid’. Ererector André Oosterlinck heeft daarover het meest ferme standpunt: halveer de inschrijvingsgelden van opleidingen die kampen met tekorten, verdubbel het geld voor opleidingen die kreunen onder de massificatie.

Ik deel de diagnose. De inschrijvingen voor 2011 wijzen op een kentering, maar om de krapte in bijvoorbeeld ICT- en ingenieursfuncties te compenseren is meer nodig. Om en bij 45 procent van alle vacatures voor ingenieurs vormt een knelpunt, een op de drie vacatures een kritiek knelpunt. Vooral het tekort aan technoladies is schrijnend.

Voorts ben ik blij dat de thematiek van de inschrijvingsgelden nog eens opduikt. Een wat hoger inschrijvingsgeld, geflankeerd met meer studietoelagen voor lage inkomensgroepen, wordt stilaan noodzakelijk voor kwaliteitsgarantie. De evolutie van de financiering loopt achter op de stijging van het aantal studenten.

De voorgestelde remedie zint me minder. De halvering of verdubbeling van een voor velen verwaarloosbaar laag inschrijvingsgeld heeft geen effect. Zo prijselastisch is de vraag naar hoger onderwijs niet. Prijsverschillen zouden vooral tot verschuivingen leiden tussen opleidingen die allemaal broodnodig zijn voor het bedrijfsleven. Bijvoorbeeld van de fel begeerde handelsingenieur naar de nog meer begeerde burgerlijk ingenieur.

Geen mens die gelooft dat zo’n kleine prijsdifferentiatie een kandidaat-musicoloog, -archeoloog of -theoloog aanzet tot een sprong naar nanowetenschap, computationele thermodynamica of poedermetallurgie. Ik twijfel ook aan het reputatie-effect. We willen toch niet dat ingenieursfaculteiten de discounts en hun opleidingen de witte producten van het hoger onderwijs worden?

Het voorstel overschat ook de voorspelbaarheid. Het tekort aan ingenieurs is structureel, maar in vele andere segmenten is moeilijk voorspelbaar of vastgestelde tekorten er vijf of zes jaar na de start van de studies nog zijn. Ten slotte moeten we vermijden inschrijvingsgeld als een soort remgeld te gebruiken. De zinvolle investering in de ontwikkeling van menselijk kapitaal mag niet geremd worden. Het moet een gemotiveerde belegging blijven.

Hoe bouwen we dan wel meer bruggen naar wetenschap en technologie? Een versterking van de vorming in wiskunde en techniek in het middelbaar onderwijs komt ongetwijfeld het imago en de aanlokkelijkheid ten goede.

Daarnaast moet de informatieasymmetrie op de markt van het hoger onderwijs aangepakt worden. Aan de ene kant staat de abituriënt die nog nooit gehoord heeft over knelpuntberoepen, laat staan weet waar de krapte zich precies situeert. Aan de andere kant een almaar bredere waaier opleidingen die allemaal maatschappelijk nut, gegarandeerde return on investment en absolute werkzekerheid prediken.

Ik blijf voorstander van vrije studiekeuze, maar de keuze is pas echt vrij als ze op getrouwe en zo volledig mogelijke informatie is gebaseerd: informatie over de precieze inhoud en aanpak van de opleiding, maar ook over de werkloosheidsrisico’s en de beroepsuitwegen. De toenemende massificatie van het hoger onderwijs leidt tot overscholing en ondertewerkstelling. Jongeren mogen zeker aangezet worden om niet alleen na te denken over de juiste bank in de studieloopbaan, maar moeten ook stilstaan bij de vraag of die leidt tot de juiste stoel in de veel langere beroepsloopbaan.

Ook niet-dwingende oriëntatieproeven zijn van belang. Een oriëntatieproef werkt niet alleen ontmoedigend voor degenen die het niveau met grote waarschijnlijkheid niet aankunnen, maar ook aanmoedigend voor degenen die de bagage wél hebben. Het ontmoedigen is nuttig om slaagkansen weer op een acceptabel peil te tillen. Het aanmoedigen om de stroom wat om te buigen naar opleidingen die veelal als te lastig, te wiskundig of te analytisch worden gepercipieerd.

De auteur is decaan van de faculteit Economie en Bedrijfsweten- schappen aan de KU Leuven .

LUC SELS

We willen toch niet dat ingenieursfaculteiten de discounts, en hun opleidingen de witte producten van het hoger onderwijs worden?