Innovatie innoveren

Het Vlaams Instituut ter Bevordering van het Wetenschappelijk- Technologisch Onderzoek in de Industrie, kortweg IWT, slaat nieuwe wegen in. De KMO’s worden in de watten gelegd, niet enkel met geldelijke steun maar ook met gouden raad.

Technoland. Aan die nieuwe roepnaam koppelt Flanders Technology International, de technologiebeurs die op 15 april weer de deuren opent, een vernieuwde aanpak die meer dan ooit de klemtoon legt op de praktische kant van technologische vernieuwing, of nog, die etaleert hoe innovaties het leven en werken makkelijker maken. Zich vergapen op steriele vitrines hightech heeft afgedaan.

Het nog relatief jonge IWT (voluit Vlaams Instituut ter Bevordering van het Wetenschappelijk-Technologisch Onderzoek in de Industrie), opgericht in 1992 als Vlaams steunloket voor onderzoek en ontwikkeling in de industrie, zit mee in die trend. Drie voorbeelden. Het jonge bedrijfje New Distribution System (NDS) van Jo Robrechts kreeg vorig jaar de steun voor de ontwikkeling van zijn automatische Shop 24-winkels (zie ook Trends van 1 februari jl.). Hommelkwekerij Hombio uit Lier vond in het IWT een welkome sponsor voor de ontwikkeling van nieuwe transportboxen. De vernuftige boxen minimaliseren de schade aan de kleine beestjes, die door Hombio tot in het verre Japan worden ingezet voor de bestuiving van tomatenplanten. De groothandel in huisdierartikelen Eurodog uit Kontich kreeg dan weer hulp voor de ontwikkeling van een geïntegreerde productiemethode voor hondenleibanden.

De drie projecten hierboven werden vorig jaar goedgekeurd in het kader van de nieuwe steunkanalen die het IWT voor KMO’s (minder dan 200 werknemers) heeft geopend (zie kader). Langs die kanalen worden haalbaarheidsstudies of innovatieprojecten van KMO’s sneller afgehandeld. Dat lijkt vele bedrijven aan te trekken. “We hebben langs die weg vorig jaar 114 nieuwe klanten over de vloer gekregen. De gewone steunkanalen meegerekend bereikten we een 150 KMO’s. Dat is drie keer zoveel als het jaar voordien,” zegt IWT-voorzitter Paul Zeeuwts.

IMAGOPROBLEEM.

Voogdijminister Luc Van den Brande (CVP) lijkt niet echt onder de indruk. “Deze maatregelen zijn een stap in de goede richting, maar ze blijven te veel beperkt tot de modulering van financiële spelregels. Een diepgaande omvorming van de basisbenadering van het IWT is nodig. Het IWT moet bij de Vlaamse KMO’s het referentiepunt bij uitstek worden… ook aantrekkelijk voor bedrijven die traditioneel geen belangstelling hebben voor onderzoek, ontwikkeling of opwaardering.” Zo schreef de minister-president in zijn beleidsbrief over het wetenschaps- en technologiebeleid in Vlaanderen. Het document dateert wel reeds van oktober vorig jaar, maar het incident dat vorige maand losbarstte rond het clusterbeleid bevestigde de wrijvingen tussen Van den Brande en het IWT.

“We zijn volop bezig met het toegankelijker maken van het IWT voor KMO’s,” verdedigt Zeeuwts zich. Directeur-generaal Christine Claus van het IWT valt hem bij : “Dat gaat verder dan puur financiële steunregelingen. Zo vangen wij ook vaak bedrijven op om ze dan door te verwijzen naar meer aangepaste diensten. Die dienstverlening is echter niet meteen zichtbaar.”

“Wij kampen met een imagoprobleem,” zucht Zeeuwts. “Vele bedrijven denken nog steeds dat wij ons enkel interesseren in hightech, in de hooggespannen wetenschappelijke aspecten van innovatie. Dat is dus niet zo. We slepen hier de traditie mee van onze voorganger, het Instituut voor het Wetenschappelijk Onderzoek in de Nijverheid en de Landbouw (IWONL).”

Dat imago zit inderdaad nog diep in de geesten. Getuigt Luc Nijs, die het NCMV vertegenwoordigt in de raad van bestuur van het IWT : “De helft van het IWT-personeel zijn hooggeschoolde wetenschappers, die een voorliefde hebben voor technologische hoogstandjes. Zij hebben weinig oog voor kleine innovaties op het vlak van product- of procesvernieuwing.” Voor de NCMV-man moet de drempel voor KMO’s verder omlaag. Maar Nijs heeft ook lof voor het IWT : “De IWT-staf levert kwalitatief zeer hoogstaand en degelijk werk.”

Bij de start van het IWT kloegen bedrijven nogal eens over lange termijnen bij de behandeling van dossiers. Dat lijkt nu bijna onder controle. De gemiddelde behandelingstermijn bedroeg vorig jaar 78 dagen, drie dagen meer dan reglementair voorgeschreven. Twee derden van de dossiers worden binnen de voorgeschreven 75 dagen afgewerkt. Voor de versnelde procedure van de KMO-haalbaarheidsstudies en -innovatieprojecten wordt een gemiddelde van 60 dagen gehaald.

Deze termijnen zijn telkens berekend vanaf het moment dat de aanvraag ontvankelijk en volledig is verklaard. Zeeuwts : “Nogal wat bedrijven beperken zich tot een aanvraag op twee velletjes. Tja, dan moeten wij hen eerst helpen een volledig dossier samen te stellen. Het volstaat niet gewoon de hand uit te steken. Wij spelen geen Sinterklaas.”

Geen kwaad woord over het IWT bij de klanten die er bediend werden. Zegt Jo Robrechts van Shop 24 : “Wij hebben ons dossier heel stevig moeten verdedigen. Dat vind ik positief. Het toont aan dat niet zomaar alles passeert. ” Robrechts noemt de steun van het IWT essentieel voor de aanloopfase waar zijn bedrijf vorig jaar inzat. Zijn project werd binnen de voorgeschreven termijn afgehandeld. Ook de zaakvoerster van Hombio, Han Balus, spreekt van een positieve ervaring : “Ons dossier was sneller rond dan onze planning.”

Toch erkent de IWT-directie dat er nog een weg af te leggen valt. De KMO-aanpak vertaalt zich alsnog niet in de cijfers van de steunverlening. Integendeel. Waar in 1994 nog 42 % van de bedrijfssteun van het IWT naar KMO’s ging, zakte dit aandeel vorig jaar tot 24 %. “Dit is voornamelijk te wijten aan de terugloop van het aantal hightech KMO-dossiers, die doorgaans betrekking hebben op industrieel basisonderzoek en dus een hoog budget vergen. Dit werd niet volledig gecompenseerd door het hoger aantal KMO-aanvragen voor de ontwikkeling van prototypes, waarvooor minder steun gegeven wordt,” legt de IWT-voorzitter uit.

Natuurlijk moet je er rekening mee houden dat het bij KMO-dossiers doorgaans om kleinere bedragen gaat dan bij grote ondernemingen. In aantal komen de KMO-klanten in de buurt van de grote collega’s : 72 goedgekeurde projecten tegenover 85 (het aantal ingediende dossiers ligt uiteraard hoger).

Het IWT plant de komende maanden een informatiecampagne voor de KMO’s. Naast advertenties in kranten en vaktijdschriften, zal vooral werk gemaakt worden van voorlichtingssessies bij de “intermediairen”, zoals de Gewestelijke Ontwikkelingsmaatschappijen, de universiteiten en de collectieve onderzoekscentra van de sectorale werkgeversorganisaties. Op de IWT-stand op Technoland zullen enkele recente projecten getoond worden.

SELECTIVITEIT.

Het IWT zet de deur dus wijd open voor de KMO’s. Maar ondertussen is het verplicht dranghekkens te plaatsen voor het steunloket. Binnen de raad van bestuur woedt een debat over een meer doorgedreven selectiviteit in de steunverlening. Tot voor een paar jaar kreeg het IWT zijn steunbudget niet op, tot ergernis van het Rekenhof. Dat is nu wel even anders. Ten eerste vinden de Vlaamse bedrijven steeds beter de weg naar het IWT. Ten tweede en zeker zo belangrijk de telecombedrijven komen thans massaal aankloppen nu het O&O-budget van Belgacom (RTT zaliger) is drooggelegd. De bedrijven uit Vlaanderen konden bij Belgacom/RTT jaarlijks rekenen op een klein miljard frank steun.

De Vlaamse regering heeft voor die nieuwe telecom-golf ondertussen reeds een apart kanaal gecreëerd : het Vlaams Informatietechnologie Actieprogramma (ITA). Vorige maand nog besliste ze ruim één miljard frank uit te trekken voor dit programma, dat loopt over drie jaar. Anders dan de naam laat uitschijnen, omvat het ITA voornamelijk projecten van telecom- en multimediabedrijven. Alcatel-Bell, Siemens-Atea, Telindus, SAIT, Raychem… ze zijn er allemaal bij, net als Barco, Eurosense, Lernout & Hauspie, Roularta, Lannoo. Het IWT stond in voor de selectie van de projecten. Er moest zwaar gesabeld worden, want er werd voor nagenoeg twee miljard frank aan steun gevraagd.

Langs het ITA gaat de telecommunicatie- en multimediasector aan de haal met bijna de helft van de 2,4 miljard frank bedrijfssteun voor O&O die vorig jaar door het IWT werd goedgekeurd of positief geadviseerd. “Niet zo abnormaal,” becommentarieert Zeeuwts. “Je moet beseffen dat het vooral in die sectoren is dat de technologische innovatie zich afspeelt. Van de privé-inspanningen die de Vlaamse bedrijven leveren voor O&O neemt deze sector toch 33 % voor zijn rekening, zo blijkt uit een recente enquête.”

In de ranglijst van steungenieters wordt de telecom- en multimediasector op verre afstand gevolgd door de chemie. Die pikte vorig jaar 13 % van de IWT-bedrijfssteun in. Volgens voornoemde enquête levert de chemie wel 44 % van de privé-inspanningen. Veel meer dan de telecombedrijven lijkt de chemische nijverheid dus zelf zijn onderzoeksboontjes te doppen.

Wie het gelag van een doorgedreven selectiviteit zal betalen, is nog geen uitgemaakte zaak. “Er bestaat wel een consensus dat de KMO’s buiten schot blijven,” beklemtoont directeur-generaal Christine Claus. “Overigens kunnen wij de KMO’s ook op andere manieren dan met geldelijke steun helpen. Bijvoorbeeld door hen de weg te wijzen naar een octrooi, want daar schieten Vlaamse bedrijven schromelijk tekort,” aldus Claus. Daartoe wordt in de schoot van het IWT een Valorisatiecel opgericht. Die moet KMO’s op juridisch, financieel, en marketing-vlak begeleiden naar de valorisatie van hun vindingen.

De geladen discussie over de selectiviteit wil de raad van bestuur van het IWT bestaande uit vertegenwoordigers van werkgevers, vakbonden en wetenschappelijke milieus volgende maand beslechten. Maar het laatste woord is aan voogdijminister Van den Brande, overeenkomstig het credo uit zijn boek Ongewone Tijden : “Zolang ministers rekenschap moeten geven aan parlementen en parlementsleden het vertrouwen moeten krijgen van de kiezer, zólang zijn de inzichten, strategieën, plannen en voornemens van de ambtenaren per definitie ondergeschikt.” En daar weten ze bij het IWT over mee te spreken, sinds Van den Brande tégen IWT-advies in eind vorig jaar een aantal clusters (bedrijfsnetwerken) met steun bedacht.

JAN VAN DOREN

PAUL ZEEUWTS, VOORZITTER IWT Wij beperken ons zeker niet tot hightech. En evenmin tot de grote ondernemingen. Het Shop 24-concept was een van de projecten die vorig jaar van de nieuwe steunkanalen voor KMO’s konden genieten.

CHRISTINE CLAUS, DIRECTEUR-GENERAAL IWT We kunnen KMO’s ook op weg helpen voor een octrooi-aanvraag.