Inkt voor uw lichaamstaal

Voorjaar 2000: Shiseido vraagt aan Serge Lutens om vijf geuren te signeren met zijn eigen naam: vijf echte, oprechte, haast rituele geuren in sobere flacons. Ditmaal zijn ze verkrijgbaar in enkele parfumerieën in ons land, in tegenstelling tot zijn vorige creaties.

“Wanneer ik een parfum creëer, borduur ik niet voort op wat er al bestaat. Daar ben ik tegen, ik hou niet van de parfumerie die ons wordt opgedrongen. Als de bestaande parfums mij zouden bevallen, had ik immers geen enkele reden om er zelf te maken. Ik creëer parfums omdat ik behoefte heb aan inkt. Parfum is een inkt, geur een manier van schrijven.” Serge Lutens weet wat hij wil.

Hij werd geboren in 1942 in Fives, vlakbij Lille, in een huis in de buurt van een kruidkoekfabriek waarvan de geur onlosmakelijk is verbonden met zijn jeugd.

Lutens is een buitenbeentje in de parfum- en cosmeticawereld. Hij is een kunstenaar en een bijzonder strenge, maar eerlijke persoonlijkheid. Hij distantieert zich dan ook van het wollen taalgebruik van het beroep waarin het savoir-faire vaak moet wijken voor het faire savoir. Hij omschrijft de parfumeriewereld dan ook als een gebied van “… marktaandelen en incestueuze geuren die het ene succes na het andere produceren, waarbij de originele creaties worden gekopieerd en getransformeerd tot er niets essentieels meer overblijft.” De productie en de aankoop van zijn parfums zijn erg duur (een van zijn parfums werd zelfs met verlies verkocht), maar degenen die ze gebruiken zijn verzekerd van een zeldzame en originele geur. “Een parfum is een code waarmee men zich onderscheidt,” aldus Lutens. Volgens hem is het nodig om “bij het kiezen van een parfum jezelf eerst helemaal te deconditioneren, en je niet te laten leiden door het imago dat je wordt voorgespiegeld door de verschillende merken, die vaak meer aandacht besteden aan persoonlijke connotaties dan aan de eigenschappen van hun parfums zelf. Mijn producten worden zonder voorafgaande marketingstrategie op de markt gebracht,” zegt Lutens. “Ik maak geen typische consumptieproducten die bestemd zijn voor een bepaalde socioculturele doelgroep – zoals jonge, actieve vrouwen of sportieve mannen of gentlemen – die men bereikt via een weinig originele vorm van communicatie. Jong, fris, aangenaam … alsof het alleen daar om gaat! Dat wil toch niets zeggen. Alles is geconditioneerd, de marketing eromheen is zonder verbeelding. Het is puur bedrog, de parfums zelf zijn niet belangrijk, het zijn prefab-producten, gemaakt door mensen die er helemaal geen verstand van hebben.”

Onze reukzincellen worden om de twintig dagen vernieuwd. Onze reukzin is dus aan het einde van ons leven nog altijd even goed als tijdens onze eerste levensjaren. “Toch betekent dit zeker niet dat ons vermogen om geuren waar te nemen en te interpreteren, altijd hetzelfde is,” vertelt Lutens. “Gevoeligheid speelt hierbij een doorslaggevende rol. Onze herinneringen en onze verbeeldingswereld hebben een directe invloed op ons vermogen om een geur waar te nemen en op de kwaliteit en de mate van emotionele intensiteit van die waarneming.” De weg die Lutens heeft afgelegd, werd bepaald door 1001 elementen. Maar de basis voor zijn opvattingen over cosmetica en parfum werd al in zijn kinderjaren gelegd.

Lutens’ allereerste herinnering als kind is die van een bombardement. Hij was helemaal niet bang, hij vond het eigenlijk wel leuk. Op het moment van het luchtalarm was hij bootje aan het spelen in het omgekeerde deksel van een Singer naaimachine in de kamer op de verdieping waar hij alleen met zijn moeder was. Hij herinnert zich haar paniek nog, en de run naar de schuilkelder van een brasserie tegenover hun huis. Lutens: “Dat bombardement heeft veel indruk op mij gemaakt, niet door de bommen, maar door het feit dat ik, eenmaal in de overvolle schuilkelder, mijn moeder niet meer terugvond. Ik was totaal in paniek. Op een gegeven moment belandde ik op de trap waarlangs de mensen na het bombardement massaal en met veel lawaai weer naar buiten gingen. Een hallucinante en angstaanjagende ervaring.” De moeder als oriëntatiepunt, als herkenningsteken, of liever de afwezigheid van dat herkenningsteken heeft een diepe indruk gemaakt op de jonge Lutens. “Ik werd grootgebracht door twee verschillende families,” gaat hij verder, “en mijn oriëntatiepunt veranderde dus voortdurend. Ik heb toen dus een vrouw verzonnen, die mijn vaste aanknopingspunt moest worden. Ik begon ook al heel jong met het tekenen van vrouwenfiguren, en ik beschilderde champagnekurken en deed die plooirokjes aan …” Nadat hij van 1968 tot 1980 voor Christian Dior had gewerkt, deed Shiseido een beroep op hem voor het imago van de afdeling Beauté Parfums.

Lutens is en blijft een echte kunstenaar. Dat is duidelijk te zien aan zijn foto’s van Marokko en aan zijn maquillages, maar ook zijn parfumcreaties geven blijk van dezelfde artistieke gevoeligheid – zij het veel subtieler. “Mijn parfums zijn tekenend voor mij, zij zijn heel herkenbaar door hun persoonlijke karakter en door datgene wat ik er mee wilde bereiken.”

Lutens, gesteund door Shiseido, is niet bang om risico’s te nemen. Denken we maar aan de formule die in 1992 ontstond, die uitstekend werkt zonder echt commercieel te zijn: de Salons van het Palais Royal in Parijs als enige verkooppunt van een serie geuren die Lutens speciaal voor Shiseido creëerde. Deze plaats heeft iets ritueels, iets sacraals.

De Salons staan de verkoop per postorder over de hele wereld toe, maar blijven het enige directe verkooppunt. Het is echt de moeite waard er eens een kijkje te nemen, enerzijds voor de omkadering – Jean Cocteau zei ooit: “Het Palais Royal, dat is het hart van Parijs, beschermd door de Chinese muur” – en anderzijds voor de sfeer, de service, het decor … en de parfums zelf natuurlijk. Alles is hier mauve, met elementen die verwijzen naar de periode van de Directoire, naar de Arabische en de Oosterse wereld, naar de astrologie …

Alle medewerkers zijn in het zwart gekleed en laten u kennis maken met de overheerlijke geuren. Als u de Salons weer verlaat, vergezelt men u tot aan de uitgang – of u nu iets gekocht heeft of niet. Lutens heeft een heel eigen wereld opgebouwd rond de Salons waar de bijzondere collectie van de Parfumerie Shiseido wordt voorgesteld. Deze collectie is een weerspiegeling van Lutens’ opvattingen en voorkeuren op het vlak van geuren: “Een parfum opbouwen rond een dominante noot waardoor die wordt bevoorrecht, omhuld, benadrukt en betekenis krijgt.” De flacons zijn onderverdeeld in vier thema’s: Les Eaux Boisées (Bois de Violette, Bois et Fruits, Bois et Musc, Bois Oriental, Santal de Mysore en Un Bois Sépia), Les Somptueux (Cuir Mauresque, La Myrrhe en Muscs Koublaï Khän), Les Eaux Anciennes (Encens et Lavande, Fleurs d’Oranger, Iris Silver Mist en Rahät Loukoum) en Les Fleurs Nobles (Rose de Nuit, Un Lys en Tubéreuse Criminelle).

Voor Lutens is een parfum nooit ‘mannelijk’ of ‘vrouwelijk’, maar hoort het gewoon bij een bepaalde gevoeligheid. Je vindt hier dus geen typische mannen- of vrouwenparfum. “Bij mij geen onderverdeling voor mannen en vrouwen,” aldus Serge. “Men maakt tenslotte ook geen muziek voor mannen en muziek voor vrouwen, of koekjes voor mannen en koekjes voor vrouwen. Man of vrouw: onze zintuigen zijn dezelfde.” Toch heeft Ambre Sultan – in navolging van Santal de Mysore, Un Bois Sépia, Cuir Mauresque, Muscs Koublaï Khän en Encens et Lavande – het meeste succes bij mannen.

Lutens gebruikt zelf meestal Cuir Mauresque – “bijna een parfum op maat voor mij” – en Ambre Sultan. En wanneer hij in Marokko is (waar hij regelmatig verblijft) gebruikt hij Fleur d’Oranger op zijn handen. En af en toe Santal de Mysore of La Myrrhe … “Ik doe niet alle dagen parfum op. Trouwens, degene die het parfum draagt, ruikt het zelf alleen de eerste drie minuten. Daarna hebben alleen de anderen er nog plezier van.” Ambre Sultan was een van de eerste creaties voor de Salons van het Palais Royal. Dit parfum werd al snel een groot succes, zowel bij mannen als bij vrouwen. “Dit parfum belichaamt het ideaal waarnaar ik streef op het vlak van parfumerie,” aldus Lutens. “Kiezen voor een parfum, enkel en alleen uit liefde voor die bepaalde geur en hetgeen die geur teweegbrengt, en nergens anders om.”

Ambre Sultan, die vroeger deel uitmaakte van Les Somptueux, heeft zich nu aangesloten bij de reeks nieuwe creaties van Serge Lutens. Het parfum blijft onveranderd, het behoudt zijn naam, maar verandert van merk en van flacon.

Naast Ambre Sultan bestaat de nieuwe lijn Serge Lutens parfums op dit moment uit Arabie, Sa Majesté la Rose, A la Nuit en Douce Amère. Een nieuwe make-uplijn volgt nog. Nog meer kostbare geuren voor mensen met een uitgesproken smaak. Maar Lutens creëert niet alleen de parfums, hij ontwerpt ook de flacons en de etiketten. “Het lettertype is ontleend aan Nicolas Cochin die ze heeft vormgegeven in de 18de eeuw.” Bij Serge Lutens is alles letterlijk tot in de puntjes verzorgd.

Les Salons du Palais Royal – Galerie de Valois 142 – 75001 Paris – Geopend van maandag t/m zaterdag van 10.00 tot 19.00 uur – Tel. (0033)01-49-27.09.09 – website: www.salons-shiseido.com

serge vanmaercke