“In de kern zijn we opvoeders”

Pulp is de trend, pulp verkoopt. Maar Uitgeverij Pelckmans leeft van anti-pulp. De 107-jarige floreert in de scholen en in het betere boek. De poëzie van Gezelle is het succesnummer van 1999. En een nieuwe generatie Pelckmans staat klaar.

Uitgeverij Pelckmans in Kapellen haalt 80% – een groeiend deel – van zijn omzet uit boeken voor scholieren. Thom Pelckmans is de derde generatie die de 107-jarige uitgeverij bestuurt. Grootvader Albert Pelckmans kocht in 1933 De Nederlandsche Boekhandel (DNB) van de Nederlandse aandeelhouders. DNB was in 1892 gestart als importeur van Nederlandse boeken. Antwerpen was toen een literaire woestijn. Nederlands koopmanschap en Vlaams idealisme bepaalden voorts de geschiedenis van DNB (in 1986 opgesplitst in boekhandel en de uitgeverij DNB enerzijds en Uitgeverij Pelckmans anderzijds).

Uitgeverij Pelckmans heeft in 1998 280 miljoen frank omgezet. Het algemene fonds levert 20% en het schoolboekenfonds het leeuwendeel van de omzet. “De schoolboekenmarkt is wispelturig, de jongste twee jaar stijgt de educatieve omzet met telkens 15%,” zegt Thom Pelckmans.

Helios (boeken over gezondheid en toerisme) en Patmos ( catholica) hebben jarenlang het algemene boek van Pelckmans gestut. Rudi Pelckmans, zoon van Albert en oom van Thom: “Patmos was een gevolg van de vervolksing, de vervlaamsing van de liturgie.”

In de jaren tachtig werd de markt voor het algemene fonds moeilijker, er werd gekozen voor de humane wetenschappen en de filosofie, en de educatieve uitgaven begonnen sterker door te wegen. Thom Pelckmans: “Wegens de nieuwe leerplannen en de nieuwe programma’s groeide de vraag in het onderwijs. We zijn ooit begonnen als uitgever van literaire boeken met Maurice Gilliams en Karel Jonckheere, maar dat lag ons minder, in de kern zijn wij opvoeders.” Een Pelckmans was schepen van onderwijs in Turnhout. Albert Pelckmans kreeg de liefde voor Vlaanderen, het boek en de volksverheffing mee van thuis en van het pastoorsfabriekske, het Klein-Seminarie in Hoogstraten. Rudi Pelckmans: “Die bezieling zit diep bij de uitgeverij.”

De holding Pema brengt de drie zonen van Albert Pelckmans samen: Luc bestuurt de drukkerij Ripa, Jan (vader van Thom) en Rudi zijn de uitgevers. Zowel de uitgeverij als de drukkerij opereren in grote mate zelfstandig. Ripa haalt 40% van zijn omzet bij Uitgeverij Pelckmans, 60% bij externe klanten. Rudi Pelckmans: “Wij staan op onze onafhankelijkheid. Uitgeverij Pelckmans wordt wel eens benaderd voor overnamegesprekken, maar daar hebben wij geen oren naar.”

Het moeilijk boek

Uitgeverij Pelckmans publiceert jaarlijks 35 algemene boeken: niche-werken met een gemiddelde oplage van 1500 tot 3000 stuks en af en toe een uitschieter. Historicus, hoogleraar en auteur Raoul Bauer leidt het fonds Mens & Tijd waarin Manu Ruys verscheen met “Achter de Maskerade”, in zes drukken al goed voor 30.000 verkochte exemplaren. Een netwerk met verschillende auteurs onder wie Guido Vanheeswijck, Herman De Dijn, Jacques Claes, Gerard Bodifée, Jan Van der Veken en Lucette Verboven (van het KTRO-radioprogramma Het Braambos) stoffeert het algemene fonds.

Met Agora uit Baarn beweegt Pelckmans zich in de theologie en de filosofie. Ook de zelfhulp scoort: “De Stad van Axen” – over menselijke relatievorming – van psycholoog Nand Cuvelier haalt een zesde druk.

Er is kennelijk toch nog vraag naar het moeilijk boek. Gerard Bodifée is gelanceerd door “Het vreemde van de aarde”, goed voor 20.000 verkochte exemplaren en nog altijd in trek. Ook zo verliep het met “Cosmologie in de westerse wereld” van Max Wildiers. Het verschijnt binnenkort zelfs in het Frans bij Editions du Seuil. Thom Pelckmans: “Wij kweken onze eigen successen en doen niet mee aan de slag om de vertaalrechten van internationale bestsellers.”

Het flamingantische boek “Eer Vlaanderen Vergaat” van Jozef Simons verscheen dit jaar opnieuw op 1500 exemplaren, en na 760 voorinschrijvingen, bij Pelckmans, omdat Lannoo en Davidsfonds niet wilden. Rudi Pelckmans: “Wij deden het graag, wegens de traditie. Albert Pelckmans publiceerde in 1937 “Eer ‘t verken komt”, een van de eerste boeken van Jozef Simons.”

Albert Pelckmans was 24 toen hij het Guido Gezelle Genootschap oprichtte. DNB gaf in tien jaar tijd het volledig werk van Guido Gezelle en Gezelliana uit, in acht delen. Uitgeverij Pelckmans brengt, samen met Lannoo, in het Gezelle-jaar 1999 in dundruk alle gedichten uit. In enkele maanden waren de 3000 exemplaren van de eerste druk al uitverkocht, de tweede druk ligt in de boekhandel.

De scholen

De schoolboeken van Pelckmans gaan voor drie vierde naar het vrij of gesubsidieerd onderwijs, voor één vierde naar het gemeenschaps- of stedelijk onderwijs. “Wij werken voor de twee markten, wat niet altijd voor de hand ligt, wegens de gescheiden leerplannen. Maar voor levensbeschouwelijk neutrale vakken groeien ze naar mekaar toe”, weet Thom Pelckmans. Voor de algemeen vormende vakken als talen, wetenschappen, wiskunde, geschiedenis en religie is Uitgeverij Pelckmans mede de marktleider.

Het schoolboek veroudert nu veel sneller dan twintig jaar geleden. Rudi Pelckmans: “”Taalrijkdom” stond lang aan de top en dat kon, mits kleine retouches, gedurende járen worden volgehouden. Maar de levensloop van schoolboeken wordt korter. Hij kromp van tien naar vijf jaar. Sedert de invoering van het Vernieuwd Secundair Onderwijs zijn er altijd nieuwe programma’s en nieuwe methodes.”

In de hogere jaren van het middelbaar onderwijs haalt Pelckmans oplagen van gemiddeld 10.000 exemplaren op jaarbasis. Voor algemene vakken als aardrijkskunde, wiskunde en talen stijgen de oplagen tot 25.000 stuks over twee schooljaren.

Het marktaandeel

van geschiedenisboeken is gestegen. De nieuwe didactische aanpak en de fraaie presentatie helpen daarbij. Aan de reeks Historia is vier jaar gewerkt; ze haalt een oplage van 35.000 exemplaren per boek en per deel, gespreid over twee schooljaren. Een schoolboek is tegenwoordig een totaalpakket met werkboeken, transparanten, een leeslijst en eventueel een cd-rom. Thom Pelckmans: “De leraar eist meer didactisch comfort.”

En de internationalisering of de samenwerking over de grenzen? Rudi Pelckmans: “Onze markt is beperkt, omdat de Vlaamse leerplannen verschillen van de Nederlandse. Ondanks een gemeenschappelijk taal- en cultuurgebied is co-editie zeer moeilijk. Bij het vak aardrijkskunde bijvoorbeeld wordt de schoolomgeving betrokken, dus zit je met het eigen land en de streek. Wat je wél kunt internationaliseren, zijn de leerondersteunende producten als cd-roms.”

Uitgeverij Pelckmans heeft 27 mensen in dienst en daarrond draaien tientallen losse medewerkers. “Onze auteurs zijn geen Bekende Vlamingen, maar stille en harde werkers,” zegt Thom Pelckmans. Jef Bulckens, professor theologie aan de KU Leuven, en Bert Roebben vormen een traditie met de begeleiding van de schoolboeken godsdienst.

“Wij stellen werkgroepen samen van creatieve leerkrachten die een echte visie hebben op hun vak. Daaruit komen de concepten en de schoolboeken. Pelckmans heeft een interactief tijdschrift voor talen, een platform voor de dialoog met onze auteurs en een stap naar Internet,” aldus Thom Pelckmans.

Is de auteur een schrijvende inspecteur die zo een extra-inkomen verwerft? Thom Pelckmans lacht: “Dat is folklore. Na de hervorming van het onderwijs is de inspecteur een begeleider geworden, die minder dominant optreedt en die zijn boekenvoorkeur weinig kan laten gelden. Concreet nemen de vakgroepen van de leraren in de scholen de koopbeslissingen en zij worden prijsbewuster.”

De prijszetting van de schoolboeken hangt af van het marktaandeel, de oplage, de kleuren, het aantal uren van het vak. De prijs van Historia 1 (96 bladzijden) is 495 frank, plus een werkboekje van 125 frank, voor een vak van 1 lesuur. Historia 2 (120 bladzijden, 2 lesuren) kost 550 frank, plus een werkboekje van 250 frank. Het schoolboek Nederlands in de eerste graad, met een beperkte bloemlezing, moet 390 frank opbrengen, plus een werkboek van 400 bladzijden dat tegen 550 frank wordt verkocht.

En de nieuwe media? Thom Pelckmans: “Het schoolboek blijft het meest voor de hand liggend, Internet en cd-rom zijn aanvullend. En dat zie ik in de eerstkomende jaren nog niet veranderen.”

FRANS CROLS