Il Papa fiammingo

Van 1522 tot 1523 zetelde de Leuvense, in Utrecht geboren Adriaan Floriszoon Boeyens als paus Adrianus VI. Luigi Malerba gebruikt zijn aanstelling als hefboom voor een amusante historische zedenschildering met venijnige dubbele bodems. Er loert zelfs gevaar voor een actuele Belgische Hineininterpretierung.

Na de uitspattingen aan het hof van paus Leo X, kwam er tot eenieders verrassing een ascetische Vlaamse paus in het Vaticaan. De verkiezing kwam zo onverwacht, dat Adriaan Floriszoon Boeyens nog uit het Spaanse Tortosa moest komen, waar hij kardinaal en grootinquisiteur was. Op die afstand speelt de befaamde Italiaanse auteur Luigi Malerba (1929) behendig in. Zijn historische roman gaat immers niet over de korte ambtstermijn van een jaar van il Papa fiammingo, maar over diens uitverkiezing en diens bijna fatale reis naar Rome.

De maskers heeft niet eens de in Leuven gevormde professor en leermeester van de latere keizer Karel V als hoofdpersonage. Dragers van het drama zijn twee Italiaanse kardinalen die wedijveren om het machtige en profijtelijke ambt van camerlengo. Voor die strijd wordt geen enkel middel geschuwd. Meteen krijgen we ook een overtuigend getekende, accurate schets van het allesbehalve heilige leventje van de toenmalige roomse top. En daar zal het Malerba op de eerste plaats ook om te doen geweest zijn. Hij laat de maskers vallen en is daar zo enthousiast mee bezig, dat hij een fijnzinnige karaktertekening al gauw vergeet.

We krijgen dus veeleer figuren dan personages. Dat ruikt naar metaforen of op zijn minst dubbele bodems. Wie Malerba kent, weet dat hij graag dartelt met de filosofische waas tussen schijn en zijn. Uiteraard wijst ook de titel in die richting. Maar echt diep graaft hij deze keer niet. De maskers blijven concreet en staan vooral voor de hypocrisie. Tot grote ontreddering kwam er een strenge hervormingsgezinde paus die komaf wilde maken met de corruptie. Zijn germaans-noordelijke rigiditeit zou botsen met de romaanse hofintriges. Sommigen zien daar zelfs een verwijzing in naar de confrontatie tussen noordelijk arbeidsethos en zuiderse losbandigheid, een in België al gauw overtrokken thema. Zover hoef je het in dit prettig weglezende boek niet te zoeken.

Wie zich wil verkneuteren (of ergeren) aan de decadentie, de orgieën en de machtsgeilheid aan het hof van paus Leo X, de voorganger van Adrianus VI, raden we ook Herinneringen van een gnostische dwerg van David Madsen aan. Ook Madsen zorgt in de eerste plaats voor puur leesplezier, maar vergeet de filosofische noot niet.

LUC DE DECKER

Luigi Malerba, De maskers. Arbeiderspers, 244 blz., 739 fr. David Madsen, Herinneringen van een gnostische dwerg. Atlas, 319 blz., 995 fr.