“Ik wil nog een robbertje vechten met de markt”

André Bergen is wellicht de laatste om te panikeren mocht de wereld vergaan. Maar afgelopen woensdag werd ook zijn incasseringsvermogen tot het uiterste getest. Tegen donderdagochtend wou hij een oplossing die een punt zette achter KBC’s horrorweek. “Ik wou een aantal risico’s niet nemen met deze instelling”, blikt de topman van de bank-verzekeraar terug.

Maandagmorgen, 26 januari. André Bergen ziet er niet echt moegestreden of afgepeigerd uit. Het weekend bracht rust, maar de ellende van vorige week helemaal van zich afschudden, neen, dat zat er nog niet in. “Maar ik kan het vrij goed verwerken, omdat ik het nog altijd goed kan plaatsen”, zegt Bergen. “Mijn recept? Je moet je niet te veel zorgen maken over een probleem waar je niks kunt aan doen. Dat helpt toch niet. Als mijn bedrijf getroffen wordt door een wilde speculatiegolf, dan moet ik zorgen voor een snelle stabilisatie. Maar een wereldwijde markt die in elkaar klapt? Daar kan ik niks aan doen, en daar ga ik dus ook niet van wakker liggen. Ik vind dat natuurlijk erg, maar ik pieker daar niet over. Anders krijg je gevoelens van machteloosheid, van ontmoediging, van stress. Dat heb ik dus niet. Plus: ik slaap goed. Dat helpt ook, want ‘s nachts woelen en ‘s morgens doodmoe op kantoor komen, dat is niet leefbaar.”

TRENDS. U hebt de zaken rustig kunnen laten bezinken. Ziet u al een rationele verklaring voor wat KBC vorige week overkomen is?

ANDRE BERGEN (CEO KBC). “Tja. Het is een samenloop van omstandigheden geweest. Eerst de berichten rond Bank of America en Citibank, de nationalisering van AIB in Ierland, het verlies van Deut-sche Bank dat de markt deed schrikken. De toon was gezet. Dan kwam Moody’s met het bericht dat het de waardering van onze CDO-portefeuille zou herzien. Als de markt in deze omstandigheden één ding haat, dan is het onzekerheid. Daar-bovenop kwamen de plannen om een ‘bad bank’ in België op te richten, met de verwijzing dat de regering zich zorgen maakte over een aantal banken. Dat werd een explosieve cocktail, en de markt besloot die eens op te gieten aan een Belgische bank. Meer had je niet nodig om een speculatiegolf te ontketenen. Bovendien zaten we in de sperperiode voor publicatie van de resultaten, dus we konden weinig of niets zeggen. Wijzelf en onze meerderheidsaandeelhouders konden om dezelfde reden ook geen aandelen inkopen om de koersval te breken, tenzij we een trading update gaven met een indicatie over onze resultaten.”

Kon u een trading update geven waarbij de meest risicovolle CDO’s op nul werden gezet en waarbij u geen kapitaalsteun van de overheid kreeg?

BERGEN. “Neen. Dat risico wilden we niet nemen. Deze morgen heeft Moody’s ons afgewaardeerd. We versterken ons kapitaal, we waarderen risico’s af, en het eerste dat ze een paar dagen later doen, is de bank afwaarderen. Begrijpe wie kan.” ( fronst veelzeggend de wenkbrauwen)

Had u niet gewoon Moody’s kunnen negeren?

BERGEN: “Ze zijn er, en als ze iets doen, beroert dat de markten. Je kunt daar bedenkingen bij hebben, maar als de markt onze koers 20 procent per dag lager stuurt, dan heb je niet veel keuze meer.”

Weet u wie achter de verkoopgolf stak?

BERGEN: “Neen. In die dagen zijn er wel per saldo aandelen vanuit België aangekocht. De verkoopdruk kwam dus uit het buitenland. We vermoeden dat het om shortsellers gaat. Voor hen zit aan dit spelletje bijna geen risico. Iedereen zegt dat de banken hoe langer hoe meer kapitaal nodig hebben. Een aantal landen nationaliseert de banken. De aandeelhouders worden dus de stuipen op het lijf gejaagd. Speculanten die op dalende koersen gokken, kunnen in dat klimaat bijna niet verliezen. Het verbod op shortsellen is ook heel gemakkelijk te omzeilen. Ik had vorige week het gevoel te boksen met twee handen op de rug gebonden.”

Welk gevoel is dat, als bijna niemand u nog gelooft?

BERGEN. “Je kunt dat niet beschrijven. Ik zit 32 jaar in de banksector. Ik heb het nooit meegemaakt. Maar je moet verder. Heel wat mensen willen uitleg. De pers, het personeel, investeerders. Maar je krijgt akelig weinig tijd om te reageren. En als men het niet begrijpt, dan denkt men snel dat er iets aan de hand is. Ik heb het er met een analist over gehad. Ik vertelde hem dat we geen problemen in Ierland hebben. Ja maar, antwoordde die, dat is misschien nu nog zo, maar wacht maar af! Tja, dan ben je uitgepraat natuurlijk.

“We denken na hoe we hiertegen een dam kunnen opwerpen, mocht het nog eens gebeuren. Dan hebben we nog geluk dat we referentieaandeelhouders hebben die zeer solidair zijn met het huis, die meedenken en ons steunen. Ik kan mij amper inbeelden wat ons zou overkomen zijn zonder deze meerderheidsaandeelhouders. Ik heb bij die mensen geen paniek, maar wel veel solidariteit gezien. En met de hand op het hart: er was geen onenigheid. Ik kan het niet anders zeggen. We kregen ook heel veel steun van het personeel. De sfeer in het bedrijf de jongste maanden ademt een solidariteit uit die ik nog niet meegemaakt heb. Ook het personeel beseft dat we in een hallucinante crisis zijn beland. Een professor zei me onlangs dat deze crisis zich eens om de 7000 jaar voordoet. Ik ken wel zijn berekening niet. Maar als het aan mij lag, hadden ze nog 2000 jaar kunnen wachten.”

Is er geen onrust bij het personeel, zeker nu ook ING met een besparingsprogramma kwam?

BERGEN. “In de cao van december hebben we afgesproken om met zoveel mogelijk volk door deze crisis te komen, in ruil voor een inlevering van hoog tot laag, waarbij de breedste schouders de zwaarste last dragen. Inleveren is voor niemand leuk, maar het is opmerkelijk dat de vakbonden bereid waren dat te doen in ruil voor een werkgarantie. Het heeft me deugd gedaan dat we met dit bedrijf snel tot deze cao zijn gekomen. Voor veel mensen is dit niet vanzelfsprekend.”

Levert u zelf ook in?

BERGEN. “Mijn totale verloning is zowat gehalveerd.”

De meerderheidsaandeelhouders zullen KBC-aandelen bijkopen om het bedrijf te steunen. Koopt u ook persoonlijk aandelen bij?

BERGEN. “Ik zit met verbouwingswerken! De timing is niet goed.” ( lacht)

Mocht KBC niet beursgenoteerd zijn, had u dan de storm rustig kunnen laten overwaaien?

BERGEN. “Ik kijk naar Rabo of Argenta als voorbeeld, en die kunnen in heel andere omstandigheden voortwerken. Maar je moet voorzichtig zijn om conclusies te trekken uit een heel specifieke situatie. We trekken niet meteen onze notering op de beurs in twijfel, maar we moeten wel nadenken hoe we moeten reageren als we nog eens in zo’n beursstorm terechtkomen. Koud gepakt worden zoals vorige week, en zonder pardon neergesabeld worden… Eén keer is genoeg. Kunnen we bijvoorbeeld in die omstandigheden niet de toelating krijgen om onze eigen koers te ondersteunen? Want de verhandelde volumes tijdens die beursdagen waarop we afgestraft werden, die waren in absolute bedragen niet zo groot. Tegen een koers van 10 euro werd bij een handelsvolume van 4 miljoen aandelen maar 40 miljoen euro omgezet. Het is gewoon hallucinant dat die kleine bedragen een fundamenteel gezonde instelling in gevaar kunnen brengen. We zijn ook niet de enige. En dat kan de rol van de beurs niet zijn. Die moet risicokapitaal aanbrengen en ergens een waardebepaling maken. Maar als bepaalde Britse banken in één dag 70 procent van hun waarde verliezen, dan zit er iets grondig fout. De beurs mag geen financieel casino worden.”

Kon u de beurscrisis niet uitzweten, precies omdat KBC in die dagen solide bleef?

BERGEN. “Deze crisis hadden we nog nooit meegemaakt qua intensiteit en qua snelheid. Daarom wilden we een aantal risico’s niet nemen met deze instelling. Ook al hadden we geen signalen dat de vallende beurskoers onze business aan het besmetten was. Gedurende twee dagen hebben we een klein bedrag aan deposito’s verloren, maar dat bedrag hebben we al teruggewonnen. Normaal gezien hebben we een nettotoestroom van deposito’s en gedurende twee dagen hadden we een kleine nettoafvloei. De vraag is: hoe lang laat je dat gebeuren? We wilden er onmiddellijk een einde aan maken. Dat is gebeurd, en ik zie nu weer het normale stramien. Ook de marktprijs om zich te verzekeren tegen wanbetaling door KBC bleef stabiel, en was zelfs gedaald in die turbulente dagen. Onze professionele tegenpartijen maakten dus een onderscheid tussen de kans dat dit bedrijf over de kop gaat, en de koersafstraffing op de beurs.”

Had de CBFA de handel in het aandeel KBC niet tijdelijk stil moeten leggen?

BERGEN. “Nee, dat zou meer kwaad dan goed gedaan hebben. Iedereen zou panikeren, en concluderen dat er iets dramatisch aan de hand was.”

Waarom hebt u steun gekregen van de Vlaamse en niet van de federale regering?

BERGEN. “We zijn eerst naar de federale regering gestapt. Het eerste contact dateert van dinsdagavond. Toen heb ik met Luc Coene gebeld, en woensdagmorgen zaten we bij de Nationale Bank. We kregen echter links en rechts signalen dat het op federaal niveau niet snel zou gaan. Maar wij wilden niet tot het weekend wachten. We wilden absoluut een oplossing tegen de volgende ochtend. Nog een dag of twee dagen die marktfurie ondergaan zonder oplossing? Ik maak me niet rap zenuwachtig, maar dat was van het goede te veel. Woensdagmiddag hebben wij dan contact opgenomen met de Vlaamse minister-president Kris Peeters, in alle openheid met de federale regering. Dan is het snel gegaan.”

Hebt u nu het gevoel dat er een fundamentele oplossing uit de bus gekomen is?

BERGEN. “We hebben de meest risicovolle CDO’s op nul gezet. Onze kernkapitaalbuffer bedraagt dankzij de inbreng van de Vlaamse overheid opnieuw 8 procent, en we hebben een extra buffer omdat we eventueel nog eens een beroep kunnen doen op 1,5 miljard euro kapitaalsteun van de Vlaamse regering. Wanneer is genoeg genoeg? Nog niet zo lang geleden bedroeg onze kernkapitaalbuffer 6,4 procent, en toen was dat volgens analisten te veel. Nu krijg je analisten die liever een ratio van 10 procent zien. Maar de sector kan dat niet dragen! Wat willen de analisten? Op basis van de huidige hypothesen komen we in onze CDO-portefeuille tot een ultiem kredietverlies van 3 miljard euro, maar we hebben dus al 5,7 miljard euro afgeschreven. En ik zag in een analistenrapport de hypothese dat 25 procent van de onderliggende bedrijfskredieten niet terugbetaald wordt. 25 procent! Dat is een veelvoud van de verliesratio tijdens de Grote Depressie.”

Hoe bent u op het idee gekomen om die extra buffer van 1,5 miljard aan te leggen?

BERGEN. “We vroegen ons af hoe we de markten konden geruststellen. 2 miljard euro was genoeg om de kernkapitaalratio op 8 procent te brengen. Maar we hielden er rekening mee dat sommige mensen zouden redeneren dat we binnenkort misschien nog meer afwaarderingen zouden moeten boeken. Dan zou die steun van 2 miljard euro weinig of geen effect gehad hebben. Vandaar dat we aan de regering gezegd hebben dat we het liefst naar een inspanning van 3,5 miljard euro zouden gaan om de markt gerust te stellen, hoewel we technisch gezien maar 2 miljard euro nodig hadden.”

Komt het winstpotentieel van KBC relatief ongeschonden uit de crisis?

BERGEN. “We hebben vorige week onze onderliggende winst onderstreept: 2,2 miljard in een moeilijk klimaat. Maar ik durf geen uitspraken meer te doen over deze crisis. 2009 wordt economisch geen gemakkelijk jaar. We zullen dat ook voelen, maar onderliggend staan we sterk. In een aantal activiteiten wordt de winst uiteraard geraakt, en de kredietafschrijvingen zullen hoger liggen. Maar in geen enkel land waar we actief zijn, staan we voor onoverkomelijke problemen. Zelfs niet in Hongarije. Het gaat daar moeilijk, ja. Maar dat is niets nieuws. Dat is al twee jaar zo.”

Is uw visie op de markt en op de mens veranderd door deze crisis?

BERGEN. “Mijn visie op de markt is veranderd. Het kan niet dat een markt met die snelheid gezonde bedrijven aantast. Dat kan niet. Steeds meer mensen beseffen dat dit model niet langer houdbaar is. Alles is te procyclisch geworden. Ik ben voor een betere regulering, van iedereen dan. Ik mag tijdens beurstijd niet zeggen wat ik wil, terwijl een kredietagentschap wel tijdens beurstijd koersgevoelige informatie kan uitbrengen. Iedereen vraagt dan om een reactie. Je hebt soms de tijd niet om die informatie grondig te lezen.

“En mijn visie op de mensen? De mens is altijd zo geweest. Als ik vandaag shortsellers bezig zie: die waren er tien jaar geleden ook. Als de markt cynisch is: dat was vroeger ook al het geval.”

In ruil voor de steun vraagt de Vlaamse regering ook dat u de kredietstroom naar de economie op peil houdt. Moet u daardoor uw kredietbeleid wijzigen?

BERGEN. “Niet echt. We hebben dat ook aan de ministers uitgelegd. Op honderd kredietaanvragen keuren we nog altijd evenveel kredieten goed. Er is geen verstrakking op dat vlak. Wel zijn de prijzen gestegen, wat logisch is omdat ook onze financieringskosten gestegen zijn. En de randvoorwaarden zijn links en rechts scherper gesteld, maar er is geen kredietschaarste. Wel zien we een vertraging in de vraag naar krediet.”

Was u niet bang dat de Vlaamse overheid een belang zou vragen in KBC, in ruil voor de steun? Veel mensen vinden dat fair: steun in ruil voor een deelname in de winst.

BERGEN. “Daar heb ik begrip voor. Maar de oplossing mag niet erger zijn dan de kwaal. Als je een klimaat schept waarbij de aandeelhouders continu een serieuze verwatering van hun belang riskeren, dan wordt een koersherstel in de banksector zeer moeilijk. Men moet daar toch voorzichtig in zijn. Kijk naar wat er met een aantal Britse banken gebeurt die voor een stuk genationaliseerd worden: die koers blijft zakken. Voor hefboomfondsen zijn dit gemakkelijke prooien. Onze oplossing is technisch de beste. Ons kernkapitaal wordt versterkt en de aandeelhouder wordt gerespecteerd.”

Wordt u ongerust als u heel wat CEO’s ziet vertrekken?

BERGEN. “Die vraag had ik verwacht. ( glimlacht) Wat moet ik daarop zeggen? Een CEO heeft geen promotiemogelijkheden meer. Je doet de rit uit, of je doet een stap opzij. Ik sta daar eerlijk gezegd heel filosofisch tegenover. Ik kan maar mijn best doen. En als iemand beter is, dan doe ik een stap opzij in het belang van de instelling. Maar ik heb niet het gevoel dat dat vandaag aan de orde is.”

Zorgt de crisis bij u voor slijtage?

BERGEN. “Natuurlijk. Maar ik weet de slijtage binnen de perken te houden. Ik heb één geluk, en dat zit waarschijnlijk in de genen: ik maak me niet gemakkelijk zenuwachtig. Ik voel me nog goed, maar toch. De jongste zes maanden zijn niet de gemakkelijkste uit mijn carrière geweest. Tijdens de eerste crisis vorig jaar heb ik in een paar weken zeven kilo verloren. Dat was de duurste vermageringskuur uit de geschiedenis, grapten sommigen. Het is grimmig geweest.”

Is het genoeg geweest voor u?

BERGEN. “Neen. Ik wil eerst nog een goed robbertje vechten met de markten. Ik wil duidelijk maken dat dit bedrijf solide is en dat we door deze crisis raken. Ik ben nog niet op mijn breekpunt gekomen.” (T)

Door Daan Killemaes en Celine De Coster/Foto’s Reporters