‘Ik wil niet janken over wat niet goed gaat’

De West-Vlaming Luc Debruyne leidt sinds een jaar GSK Vaccines, de wereldmarktleider in vaccins en een sterkhouder van de Belgische farmasector. Pas nu is hij klaar voor duiding bij zijn strategie en de race tegen de klok voor een vaccin tegen ebola.

Vaccins zijn big business. Zo big dat amper vier mastodonten de markt volledig domineren. En de marktleider is het in het Waals-Brabantse Waver gevestigde GSK Vaccines, een divisie van de beursgenoteerde Britse gezondheidsgigant GSK. GSK Vaccines, dat in België 8500 werknemers telt en wereldwijd 12.000, werd grootgemaakt door de Waalse topindustrieel Jean Stéphenne. Die werd in de lente van 2012 opgevolgd door de Fransman Christophe Weber. Toen die in november 2013 onverwacht opstapte om het Japanse farmahuis Takeda te leiden, kreeg de 51-jarige Luc Debruyne de teugels in handen bij GSK. Debruyne was nauwelijks ingewerkt, of GSK kocht de vaccindivisie van het Zwitserse Novartis, goed voor bijna 6000 extra werknemers op Debruynes loonlijst. Pas nu treedt de nieuwe topman naar buiten.

Dit is uw eerste interview, hoewel u al een jaar in functie bent.

LUC DEBRUYNE. “Ik moest de organisatie en de mensen leren kennen voordat ik GSK naar buiten kon vertegenwoordigen. Ik heb dus veel tijd gespendeerd op de werkvloer in onze sites wereldwijd. En hoewel ik al 23 jaar voor GSK werk en ik vaccins wel ken, is verantwoordelijk zijn voor O&O en productie toch nog van een andere orde.”

GSK kocht in april vorig jaar de vaccindivisie van Novartis.

DEBRUYNE. “Bij dat dossier was ik van in het begin betrokken. Ik werd in december 2013 benoemd, en begon een maand later op die deal te werken. Dat was heel intens. Met Novartis zijn we de grootste vaccinproducent ter wereld, wat ook heel wat verantwoordelijkheden met zich brengt.”

U zit ook middenin een prestigieuze race om als eerste met een ebola-vaccin op de markt te komen.

DEBRUYNE. “Prestige moeten we aan de kant zetten. Ik lees dat het een race tussen bedrijven is. Er zijn drie spelers, J&J, het Canadese NewLink en wijzelf, en ik verzeker u dat we hard samenwerken. Dit gaat niet over concurrentie maar over volksgezondheid. We zijn natuurlijk een beursgenoteerd bedrijf en moeten winst maken. Maar de waarde die je brengt naar de aandeelhouder en de samenleving moet daarmee in balans zijn. Het laatste dat bij ons op de radar staat, is dat we met het ebola-vaccin geld gaan verdienen. Het doel is om gezondheidswerkers zo snel mogelijk te vaccineren. Wij zijn al langer bezig met tests op mensen, en ook J&J is daar net mee gestart. Ons vaccin zal er allicht eerst zijn, maar misschien is het nuttig om een boost te geven aan dat vaccin om het efficiënter te maken. En daarvoor heb je mogelijk een ander vaccin nodig. Dat kan dat van J&J of Newlink zijn.”

Om het heel cynisch te stellen: is ebola goed voor een vaccinbedrijf? Het betekent toch business?

DEBRUYNE. “Dat wil ik niet gezegd hebben. Het is een vooral een wake-upcall voor de gezondheidsinstanties en voor de wereldleiders. Dit zou niet mogen gebeuren of toch zeker niet zo’n impact mogen hebben. De wereld was te laat. Maar we werken nu efficiënter samen om dat goed te maken.”

Waaraan werkt GSK nog?

DEBRUYNE. “We hebben onlangs heel succesvol ons zogenoemde quadrivalent griepvaccin op de markt gebracht in de VS. Het huidige griepvaccin is trivalent, zeg maar werkzaam tegen drie griepstammen. In de heel verre toekomst zien we zelfs een potentieel supraseizoengriepvaccin, dat je niet elk seizoen moet aanpassen.

“We zijn ook trots op ons dossier voor een malariavaccin dat we vorige zomer hebben ingediend bij de Europese goedkeuringsautoriteit EMA. We hopen uiterlijk in 2017 de goedkeuring te krijgen om het op de markt te brengen en geleidelijk in Afrika te kunnen introduceren. Als je weet dat jaarlijks nog altijd ruim 600.000 mensen in Afrika sterven aan malaria… Het is ons paradepaardje. De ontwikkeling duurde dertig jaar, maar we moeten verder investeren, want dit is niet het perfecte vaccin. Het is wel de noodzakelijke eerste stap om deze verwoestende ziekte uit te schakelen.

“En dan is er onder meer nog een vaccin tegen gordelroos, waarover we net belangrijke testresultaten in fase 3 hebben gekregen. We werken voorts heel hard op een vaccin tegen het RSV-virus, dat veel longaandoeningen bij baby’s en kleine kinderen veroorzaakt.”

GSK steekt enorm veel geld in vaccins, zie onder meer de recente investering van 700 miljoen euro in twee productiefaciliteiten op deze campus voor uw vaccins tegen polio en kinkhoest, terwijl de belangrijke vaccins tegen een beperkte prijs op markt worden ge-bracht. Staan daar voldoende inkomsten tegenover?

DEBRUYNE. “Er is een fundamenteel verschil tussen de sector van geneesmiddelen en die van vaccins. De octrooien op vaccins vervallen niet zoals in farma. In farma kun je in enkele maanden je hele omzet kwijt geraken. Je kunt wel zeggen dat griepvaccins bijna spotgoedkoop zijn. (wijst) Dat flesje water bijvoorbeeld kost meer dan een griepvaccin. Maar dat zou niet de eerste discussie mogen zijn. In maart vorig jaar hebben we nog een prijsbevriezing voor vijf jaar aangekondigd, voor goedkope vaccins voor ontwikkelingslanden. We hopen dat andere bedrijven volgen. Maar de business is heel gezond. We kunnen niet voldoen aan de vraag. Alleen zijn de infrastructuurinvesteringen zo enorm groot dat je voldoende volumeafzet moet hebben.”

Size matters.

DEBRUYNE. “Absoluut. We zijn nu met vier groten (GSK Vaccines, Sanofi Pasteur, Pfizer en Merck, zie tabel, nvdr). Met Novartis erbij hebben we een marktaandeel van 30 procent. Er zijn niet veel industrietakken waarin de leider 30 procent heeft. Dat brengt wel een enorme verantwoordelijkheid met zich. Er zijn nog 22 miljoen mensen in de wereld die geen toegang hebben tot routinevaccins en elk jaar sterven nog altijd 1,5 miljoen kinderen jonger dan vijf jaar omdat ze de basisvaccins niet krijgen. We moeten niet alleen grote voorraden kunnen leveren, maar ook de kwaliteit blijven verzekeren. We vaccineren gezonde mensen en baby’s.

“En om de omvang van onze business aan te geven: ieder jaar worden in India meer dan 23 miljoen baby’s geboren, het meeste van heel de wereld. De vaccinatiegraad bedraagt er 70 procent. Dat betekent dat miljoenen kindjes nog niet gevaccineerd worden. Kunnen we dat morgen? Absoluut niet. Zelfs als alle producenten zouden samenwerken, kunnen we dat niet.”

Jean Stéphenne zei eerder in Trends: ‘Mijn opvolger zal het niet gemakkelijk hebben’.

DEBRUYNE. “Ik ben trots dat ik mag proberen in zijn schoenen te stappen. Hij was een entrepreneur die dit hier van bijna niets opgebouwd heeft. In 2000 waren er 2000 mensen in heel de vaccindivisie, nu 8500 alleen al in België. We geven hier bovendien indirect aan 14.000 mensen werk. Maar nu staan we voor een volgend hoofdstuk. Nu gaat het erom dit duurzaam te houden. Het investeringsverhaal stopt alvast niet. Voor de Belgische economie blijven we een belangrijke speler. De deal met Novartis betekent een nieuwe investering van 5 miljard euro. Of je nu deel uitmaakt van de Belgische regering, of werknemer bent van GSK, daar kan je toch alleen maar blij om zijn.

“Jean Stéphenne is ook passioneel blijven geloven in innovatie, zoals met het vaccin tegen malaria waarnaar de zoektocht 30 jaar geleden startte. Dan moet je de guts hebben, want dat gaat over berg en door dal. Dat is een verhaal van falen en opnieuw zoeken en volhouden en dan succes boeken. Hij had ook heel snel het belang begrepen van de supply chain. Terwijl veel anderen dachten ‘waarmee is hij nu bezig?’, zorgde hij ervoor dat hier massaal werd geïnvesteerd in infrastructuur. Hij besefte heel goed dat het hier groot moest zijn, omdat het anders niet rendabel zou zijn.”

Wat zijn uw desiderata?

DEBRUYNE. “Ik wil niet janken over wat niet goed gaat, maar focussen op wat goed gaat en daar energie uithalen. De omgeving is trouwens goed, tot nu toe. Vandaar ook onze investeringen, jaarlijks 500 miljoen euro alleen al in O&O, waarvan 80 procent in België. Bepaalde beleidsmensen hebben jaren geleden gelukkig ingezien dat de voorwaarden moesten worden gecreëerd om innovatie in biotech en farma aan te trekken. Denk aan de belastingaftrek voor inkomsten uit octrooien, de gedeeltelijke vrijstelling van de bedrijfsvoorheffing voor onderzoekers of het belastingkrediet voor O&O. Ik denk dat België trots mag zijn. GSK is een grote speler, J&J ook. Samen vertegenwoordigen we misschien 75 procent van de investeringen in O&O in België. En dat is niet gekomen door Jean Stéphenne alleen, maar door samenwerking met universiteiten, onderzoekscentra en de overheid. België mag daar trots op zijn. De Belg zou daar wat trotser op mogen zijn.

“Maar we mogen niet zelfgenoegzaam worden en we moeten zorgen dat we die omgeving competitief houden en er perspectief is, zeker in een wereld die zo vo-latiel, onzeker en ambigu is. Het is dus uiterst belangrijk dat we in dialoog blijven om stabiliteit te creëren. Daarvoor heb ik Pascal Lizin (directeur governmental affairs van GSK en voorzitter van de federatie essenscia Wallonië, nvdr) naast mij. Hij was ook de rechterhand van Jean Stéphenne. Kunnen we dingen verbeteren? Zeker. De loonkosten zijn hier hoger, en de energiekosten ook. De overheden moeten hun best blijven doen om dit soort bedrijven hier te houden. Als je hier binnenrijdt, besef je toch dat deze campus belangrijk is voor de Belgische economie? Maar we mogen elkaar niet onder druk te zetten. Dat heeft geen zin. Ik vind het moeilijk om te vragen of je mij kan voorspellen dat het hier over tien jaar nog zoals nu is. Een politicus zal dat nooit doen en kan dat ook niet.”

Farma werd lang als een melkkoe van de overheid gezien. Geld genoeg in die sector, heette het. Krijgt u uw boodschap nu gemakkelijker verkocht?

DEBRUYNE. “Absoluut. De dialoog over preventie en vaccins is totaal anders dan de interacties die ik vroeger had. Zo moest ik jaren geleden in Nederland op tv in debat gaan met een auteur die ons als de slechteriken afschilderde. Zo’n debat kan je nooit echt winnen. Dan heb ik zoiets van ‘zalig de armen van geest’.”

Is GSK immuun voor de sociale onrust?

DEBRUYNE. “Wij produceren twee miljoen dosissen per dag, dus kan je snel natellen wat de impact is als dit bedrijf drie dagen zou worden geblokkeerd. Wij respecteren het stakingsrecht en hebben een goede dialoog met onze sociale partners. Die gaan bepaalde operaties niet stilleggen. Dat kan en mag ook niet. Als je één glas met levende producten uit de koelkast haalt, kan je het na 30 uur weggooien. En zo’n glas vertegenwoordigt miljoenen euro’s aan inkomsten. Ik denk niet dat iemand graag zou horen dat zijn of haar baby niet kan gevaccineerd worden, omdat er een staking is in België. Dat zou financieel een catastrofe zijn, maar ook voor onze betrouwbaarheid als bedrijf.”

U leidt als Vlaming een kroonjuweel van de Waalse economie. Merkt u dat?

DEBRUYNE. “Neen, echt niet. Hier werken 73 nationaliteiten, en ik ben Belg en wereldburger. Ik pleit er trouwens voor dat meer Vlamingen naar hier komen. We hebben slechts 6 procent Vlamingen. Het kan toch niet zijn dat Gent of Leuven te ver is? We moeten al nauw met academische instellingen samenwerken om de nodige skills te vinden. Ebola is daarvan een goed voorbeeld. We hebben daarop een team van 150 mensen gezet dat daar dag en nacht mee bezig is. Dan heb je expertise nodig.”

U hebt een master in lichamelijke opvoeding. U hebt een hele weg afgelegd.

DEBRUYNE. “Ik was een gepassioneerd sportkotter, een volleyballer, en ik was erg geïnteresseerd in sportfysiologie en biomechanica. Maar nadat ik was afgestudeerd, vond ik geen werk. Een buurman werkte bij het toenmalige Smithkline en zette me op weg naar de farmasector. Zo ben ik in 1987 gestart bij Bristol Myers, als medisch afgevaardigde. Ik ben dan snel teammanager geworden. Op mijn 27ste was ik verantwoordelijk voor Vlaanderen voor een team van medisch afgevaardigden, en eigenlijk doe ik nog hetzelfde. Ik ben coach van een topteam met experts, en ik ben waarschijnlijk de grootste amateur in elke meeting. Ik moet enkel het beste uit die mensen halen.”

BERT LAUWERS, FOTOGRAFIE DEBBY TERMONIA

“Ik denk dat België trots mag zijn op zijn biotech en farma”

“Voor ebola moeten we prestige aan de kant zetten. Er zijn drie spelers, J&J, het Canadese NewLink en wijzelf, en ik verzeker u dat we hard samenwerken”