IJZEREN KANSELIER

De ruziënde toon van Jean-Luc Dehaene op radio en televisie vanuit de Europese conferentiestad Firenze versterkt de verdenking dat de premier zijn aangeboren despotisme steeds moeizamer kan breidelen. Met vervaarlijke stem en onverholen afkeer sprak Dehaene over de regering- Major. In zijn tweede ambtstermijn, en met de volmachten op zak, wordt de Belgische premier een ijzeren kanselier.

Of de Britten geblunderd hebben in verband met de gekke koeien, laten we in het midden. Ze hebben respect geëist voor hun nationaal belang. De Britten hoeven geen rekening te houden met het venijn van landen (zoals België) die “seropositief” zijn en van premiers (zoals Dehaene) die uitsluitend in aanmerking komen voor serieuze mondiale politiek als ze geselecteerd worden voor de Europese Commissie. Alleen de onbenulligheid van België en van heel wat Belgische politici maakt ons tot de braafste jongetjes van het Europese klasje. Daar zit noch strategie, noch intellectuele inhoud, noch politiek debat achter.

De legitimiteit van Jean-Luc Dehaene steunt traditioneel op een smal fundament. Hij is de kwintessens van de gecoöpteerde, de machtsman die de politieke confrontatie met de kiezers mijdt. De technocratische kaart trekken, zich sterk maken door dossierkennis en een netwerk organiseren : dat zijn Dehaenes vaardigheden. Dat was al zo tijdens zijn scouting-periode, toen hij tot nationaal topman gebombardeerd werd ondanks zijn erg beperkte rol in de beweging en dankzij een familielid met een hoge rang in het verbond van katholieke scouts. Jean-Luc Dehaene heeft lak aan de parlementaire democratie, aan de controlerende rol van de pers, aan de inspraak van partijgenoten, aan de oriënterende rol van het intellectuele discours.

Dat een bewindsman met deze politieke neigingen de megafoon hanteert op Europese topontmoetingen, is een gevaar. De kloof tussen de burger en de Wetstraat is dieper dan ooit, door de lafheid van de parlementsleden van de meerderheidspartijen. De Belgische parlementsleden zijn meerderheid tegen minderheid vervangen door de particraten, een politbureau van de coalitiechefs. Dit politbureau doet steeds openlijker wat het in stijgende mate aan het uitrichten was : zijn oplossingen decreteren.

De Belgische kloof is echter niet meer dan een barst, vergeleken bij de surrealistisch diepe Grand Canyon tussen de Europese bewindvoerders en de Europese burgers. Commissievoorzitter Jacques Santer vertegenwoordigt zichzelf en een kiescollege van regeringsleiders. De commissarissen zijn politieke technocraten die ver van elke democratische doorzichtigheid en verantwoording aangesteld worden. Het Europees Parlement en het Europees Gerechtshof verdienen weinig woorden. De democratische legitimiteit van dit Europa is flinterdun. Jean-Luc Dehaene leeft in deze context als in een maatpak van Saville Row ; goede snit, superbe pasvorm.

Een Belgische premier met een steeds grotere greep op alle beslissingskanalen zal de Intergouvernementele Conferentie niet aanwenden om de overdrijvingen van het Verdrag van Maastricht te milderen. Europa móet gevormd worden, Europa zàl gevormd worden. Is het echter niet verstandig om geleidelijker en democratischer, met meer eerbied voor de tradities van volkeren en staten, te evolueren van een open markt over een statenbond naar een federale bondsstaat ? Waarom de karwats van het Verdrag van Maastricht ?

Joegoslavië is ontploft omdat de vijf volkeren van deze federatie door een despotische elite gedwongen werden om lief en leed te delen. Men hoeft Bernard Connolly van The Rotten Heart of Europe niet te volgen, om te vermoeden dat militaire conflicten kunnen uitbreken tussen delen van het Verenigde Europa zoals dat opgedrongen wordt door de huidige generatie van continentale politici.

De Belgen kregen nooit de kans om hun mening te uiten over Europa en Maastricht. Waarom geen volksraadpleging ? Hier werd het Verdrag van Maastricht als een wissewasje geparafeerd door een regering die ontslagnemend was en dus op het laagtepunt van haar legitimiteit verkeerde.

Is Europa trouwens een wondermiddel ? Neen. Europa, met zijn draaimolens van conferentie-verslaafden, is niet nodig om de 15 miljoen werklozen aan een baan te helpen. De Britse en Nederlandse voorbeelden bewijzen dat de individuele landen dit evengoed kunnen. De Britten noch de Nederlanders hebben gewacht op Europa. Ze hebben zich evenmin verlaagd tot de beate aanbidding op z’n Belgisch van de Maastricht-normen.

Jean-Luc Dehaene, onze Europese despoot in spe, zoent geen baby’s ; hij omhelst een voetbalploeg. De CVP-militanten knielen onderdanig aan zijn voeten, terwijl het wetten van de messen door zijn top-vrienden langzamerhand hoorbaar wordt. Wie in deze partij té machtig wordt, valt. Terwille van de toch al geringe democratische controle in Europa mogen we hopen dat Dehaene zich na zijn tweede dienstronde als Belgisch premier zal toeleggen op het wieden van de tuin, het afstoffen van zijn verzameling hanen en het dicteren van gedenkschriften.

FRANS CROLS