Hugo Claus voor managers

MBA-scholen geven vakopleidingen voor praktische, rekenende mensen. Je kan ze het dus moeilijk kwalijk nemen dat ze letterkunde en schrijvers tijdverspilling vinden. Wat kan een man of vrouw die moet zorgen dat Lernout & Hauspie overleeft, dat Real Software zuurstof krijgt van zijn banken, dat Virco en Tibotec verse dollars vinden voor hun expansie (zie blz. 69) leren van Multatuli, Guido Gezelle, Marnix Gijsen, Jeroen Brouwers, Kristien Hemmerechts? Het antwoord zou moeten zijn: probéér toch maar.

Waarom zijn er geen uren bij de Vlerick Leuven Gent Management School om Buddenbrooks (1901) van Thomas Mann te bestuderen? Buddenbrooks is de sage van een familiezaak in Lübeck. Vier generaties overspannen de boog van bedrijfsgeboorte tot ondergang. Moed, ijdelheid, werklust, jaloezie, luiheid, verraad en scheppingsdrift domineren de duizend bladzijden.

Vlaanderen hééft zijn Buddenbrooks. Wie krijgt ook de vrijheid om de families die Interbrew tot vorige week exclusief in handen hadden uit te beelden? Hugo Claus, met zijn beschrijvingen van de Vlaamse knoeierigheid, zou een novelle persen uit de lotgevallen van de spaarsokken van Ieper.

Onder het propagandistische en geldelijke geweld van de nieuwe Belgische beursnoteringen hebben we onszelf aangepraat dat familiebedrijven achterhaald zijn. De ontnuchtering die Lernout & Hauspie veroorzaakt, is een goed ogenblik om dat te nuanceren. Familiebedrijven zijn kraambedden voor sterke mensen.

Dr. Paul Janssen van Janssen Pharmaceutica (zie interview, blz. 79) liet snel de familiale controle varen voor Johnson & Johnson. Op zijn 74ste blijft hij een eigenzinnige doordrijver. De geleerde die gerespecteerd wordt om zijn wetenschappelijke inzichten, en evenzeer gewantrouwd wordt door de calculerende opvolgers, want wat flapt dr. Paul er nu weer uit dat strategisch, politiek of anderszins storend is? Worden er nog chief executive officers geboren als Leo Leander Bekaert, Lieven Gevaert, François du Four, Edward de Beukelaer, Omer Vanaudenhove of is ieder kaderlid of iedere bedrijfsstichter herleid tot een schaduw in een gezichtsloze directie?

Een studie van de zakenschool INSEAD vond geen verschil in het aandeel van familiebedrijven in de 120 grootste ondernemingen op de Parijse beurs tussen 1993 en 1998. Ze blijven hun positie behouden en hightech broedt eigen familiecreaties. Kinderen stellen daar hun ouders aan het werk.

Het zakenleven is vandaag zeer internationaal, en precies daar, in dat wereldvenster blijft de familiezaak alledaags. Hyundai, Gucci, Wal-Mart, Cargill zijn kloeke westerse voorbeelden. Meer dan zeventig procent van de honderd grootste Indiase ondernemingen zijn eigendom van families, 99% van alle ondernemingen in India hebben geen niet-familiale eigenaren. De globaliserende wereld wordt niet gedomineerd door Coca-Cola en Microsoft, wel door de miljoenen entrepreneurs in de tuinschuurtjes van Moskou, de garages van Vlaanderen, de rimboe van Sumatra, de volkswijken van Sao Paulo, de rijstvelden in Zuidoost-Azië.

frans crols