Hugo Chávez, Venezuela

Vorige week schonk het Venezolaanse parlement haar revolutionaire staatshoofd Hugo Chávez voor anderhalf jaar volmachten om het land “duurzaam te hervormen tot een socialistische staat.” Dat komt neer op verdere taxatie van de rijken, nationalisatie van onder meer het grootste telecommunicatiebedrijf, de elektriciteitssector en wat overblijft van de nog privaat beheerde olie- en gasindustrie. Als een moderne Robin Hood belooft de in december 2006 glansrijk herkozen president een meer gelijke herverdeling van de rijkdom. Chávez’ succes bij de massa berust op hun afkeer van een corrupte elite die decennialang de olieopbrengsten voor zichzelf afroomde en op Chávez’ anti-Amerikaanse retoriek die ook in de rest van Latijns-Amerika aanslaat. Zijn aanvankelijk relatief gematigde toon en hervormingsdrang verhardde na een mislukte coup in 2002 door de oppositie en door Chávez’ afgedankte managers en technici van het staatsoliebedrijf PDVSA, Petroleos de Venezuela. De VS ontkent betrokken te zijn geweest.

Kort nadien lanceerde Chávez uit de olie-inkomsten gesubsidieerde sociale programma’s, werden private landerijen herverdeeld, contracten met buitenlandse oliebedrijven herbekeken, belastingen voor de rijken verhoogd, prijscontroles ingevoerd en restricties op de buitenlandse deviezenhandel afgekondigd. De overheidsuitgaven gingen pijlsnel de hoogte in. Tegelijk met zijn antiglobalistische oekazes, ontpopte Chávez zich tot een onvermoeibare globetrotter om allianties en zakelijke contracten te sluiten met ‘bevriende naties’: Cuba, de Caraïben en een aantal Latijns-Amerikaanse landen kregen Venezolaanse olie tegen zeer gunstige voorwaarden. In plaats van het IMF, werd Chávez de belangrijkste kredietverschaffer van Argentinië en Ecuador. Bij mi amigo Poetin kocht hij gevechtsvliegtuigen. Olieleveringen aan China zullen over drie jaar verdrievoudigen in ruil voor investeringen van Chinese staatsbedrijven in Venezuela. Nog hechtere banden smeedde Chávez met Mahmoud Ahmadinejad. In Caracas rollen tractoren en Samandpersonenwagens van Iranese assemblagelijnen. Petropars, de Iranese oliemaatschappij, zou 4 miljard euro investeren in joint ventures met Venezuela in de olie- en gassector.

Corrales: “Zoals de Chinese Communistische Partij, heeft Chávez het voortdurend over de creatie van meer economische welvaart. Maar in plaats van het gezondheidstelsel te hervormen, subsidieert hij gezondheidscentra (bemand met 20.000 Cubaanse geneesheren). In plaats van te sleutelen aan de competitiviteit van de economie, subsidieert hij bevriende bedrijven. In plaats van de inflatie te bestrijden, controleert hij de prijzen. In plaats van te zorgen voor rechtszekerheid die investeerders kan aantrekken, versterkt hij de overheidssector. Dat is democratisch of populistisch petroautoritarisme.”

Dat alles kan, omdat Venezuela op de grootste oliereserves zit buiten het Midden-Oosten. Maar onder Chávez als nieuwe CEO van de staatsoliemaatschappij PVDSA is de productie teruggevallen van drie miljoen vaten in 1998 tot 1,6 miljoen. 10 % van het jaarlijkse investeringsbudget van PDVSA moet gaan naar sociale programma’s, wegenbouw en voedselsubsidies. “Dat is socialisme in actie,” aldus Chávez.

Het was Chávez die het sinds 1975 sluimerende OPEC-kartel in 2002 nieuw leven inblies, maar zowel bij OPEC-leden, vooral Saoedi-Arabië, en in de regio, begint opruiende taal en zijn politiek van inmenging ook steeds meer verzet op te roepen. Chávez’ petrodiplomatie heeft haar grenzen, zo bleek in oktober 2006, toen zijn droom om met steun van Rusland en China een zetel te verwerven als niet-permanent lid van de VN Veiligheidsraad niet in vervulling ging. Met gevoelige thema’s als de kernprogramma’s van Iran en Noord-Korea op de agenda, lieten Poetin en Hu Jintao zich van hun pragmatische kant zien: ze willen wel met Chávez meegaan als het hen uitkomt, maar kijken de andere kant op als hij te veel de tropische clown speelt.

“Hugo Chávez is geen bloedige tiran,” zegt Latijns-Amerikakenner Javier Corrales. “Al snoert hij de media en opponenten wel de mond.” Chávez controleert het hele overheidsapparaat, benoemt chavis- tas op sleutelposten, in het leger en tot in het Hoog Gerechtshof. “Omdat de oppositie té sterk is, kan hij ze niet openlijk onderdrukken. Dus gaat hij polariseren, zodat het gematigde centrum in de samenleving wegvalt,” analyseert Corrales. Door Robin Hood te spelen, drijft hij de conservatieve elite en middenklasse tot razernij. Zo groeit zijn aanhang bij de armen. Ondanks een meerpartijenstelsel regeert Chávez volgens een eenpartijsysteem.

Keetschopper?

JA: De socialistische revolutie en het antiamerikanisme van Hugo Chávez slaat aan in Bolivië, Argentinië en Ecuador, maar wekt weerstand op bij onder meer Colombia en Peru.

NEEN: Venezuela kreeg geen zetel in de VN Veiligheidsraad. Ondanks alle dreigementen, gaat Chávez door met olieleveringen aan de VS.