Houd uw handen schoon

Ook de macht grijpen en behouden kan u leren, bijvoorbeeld aan de hand van 48 wetten, die Robert Greene en Joost Elffers afleiden uit talloze historische voorbeelden.

Zelfs de hevigste politieke turbulentie in het Witte Huis bracht Henry Kissinger niet aan het wankelen. Hij overleefde, niet omdat hij de beste diplomaat was die president Nixon kon vinden en niet omdat beide mannen goed met elkaar overweg konden (ze hadden een hekel aan elkaar). Het illustere tweespan deelde niet eens dezelfde overtuigingen. Kissinger overleefde alleen omdat hij zich arglistig ingegraven had in vele netwerken en terreinen van de politiek. Hem ontslaan zou tot een chaos leiden.

Onder meer met dit beroemde voorbeeld illustreren de Californische classicus Robert Greene en de Amsterdamse New Yorker Joost Elffers hun elfde wet van de macht. Met historische voorbeelden, uitspraken en anekdotes tonen ze aan hoe u macht kan verwerven en behouden. Uiteraard distilleren ze de meeste wijze lessen uit de politiek. Maar ook andere contreien komen aan bod. Uiteindelijk blijken hun 48 wetten van de macht ook perfect toepasbaar in persoonlijke situaties, niet het minst in de slaapkamer.

Vanzelfsprekend ontbreken de bikkelharde adviezen van beroepsintriganten als Niccolo Machiavelli en kardinaal Richelieu niet in deze encyclopedie over machtsverhoudingen. Naast de genadeloze wenken en bevelen laten de auteurs ook ruimte voor een kwinkslag. Uit de aaneenrijging van de machtsspelletjes wasemt niet alleen de zure stank van het cynisme, maar even goed de zoete potsierlijkheid van radicale geldingsdrang. Zelfs de absolute meedogenloosheid blijkt een hoog slapstickgehalte te hebben, althans op veilige afstand ervan.

ZE SMOLT VOLKOMEN.

Het leven van Kissinger weerspiegelt de elfde wet: “Maak mensen van u afhankelijk en houd dat zo.” Om uw eigen onafhankelijkheid te handhaven, moet u ervoor zorgen dat u volstrekt onmisbaar wordt. Hoe groter anderen op u steunen, hoe ruimer uw vrijheid wordt. Om anderen van u afhankelijk te maken, kan u onder meer de geheimediensttactiek toepassen. Het komt erop aan op de hoogte te komen van geheimen van anderen, bijvoorbeeld van uw baas of een politicus. U moet over informatie beschikken die zij niet willen ventileren. Vervolgens verbindt u uw lot aan het hunne. Dan bent u onkwetsbaar. Door de eeuwen heen hebben vele hoofden van inlichtingendiensten deze tactiek succesvol toegepast. Ze manoeuvreren zich dan in zo’n positie, dat ze koningen en presidenten kunnen maken of breken. Weet wat zij niet willen dat geweten wordt.

Wet 33 mag u ook niet missen: “Zoek voor de ander de duimschroef die hem past.” Deze stellingname gaat ervan uit dat iedereen een zwakke plek heeft, een bres in de vestingmuur. Het kan een stiekem pleziertje zijn, maar even goed een onzekerheid of een onbeheersbare emotie. Het kan zelfs een met fluweel omzwachtelde duimschroef zijn. De auteurs verwijzen naar Arabella Huntington, de vrouw van spoorwegmagnaat Collis Huntington, die op het einde van de 19de eeuw een immens zakenimperium had opgebouwd. Toch kwamen er slechts weinig genodigden naar feesten in hun villa in San Francisco. Zijn vrouw was immers van bescheiden komaf. Enkele kunsthandelaars trachtten de vrouw wat te verkopen, maar ook zij behandelden haar zo uit de hoogte, dat het onmogelijk kon klikken. Alleen hun collega Joseph Duveen won het vertrouwen van Arabella. Hij nam haar mee naar chique gelegenheden, zelfs zonder haar veel te willen verkopen. Na de dood van haar man begon de inmiddels goed in kunst ingewijde Arabella wel te kopen, tot Rembrandt en Velazquez toe, steevast van Duveen. De kunsthandelaar was daarin geslaagd door haar zwakke plek te bewerken. Hij gaf haar het gevoel dat ze aandacht verdiende, niet omwille van ‘de vrouw van’ te zijn, maar omwille van haar bijzondere karakter. Ze smolt volkomen.

BLIJF KALM.

Onthoud ook de 39ste wet: “Roer in het water als u vis wil vangen.” Het komt erop aan zijn tegenstanders boos te krijgen en zelf kalm te blijven. Breng uw rivalen uit balans en u kan de touwtjes grijpen.

Het bewaren van kalmte vergt vooruitziendheid. Die uitgekookte strategie komt in tal van wetten en anekdotes ter sprake, bijvoorbeeld in wet 26 (“Houd uw handen schoon”). Toen Cesare Borgia in naam van zijn vader, paus Alexander VI (ook het celibaat is relatief), in 1500 de Romagna in Midden-Italië wilde onderwerpen, stuurde hij een gewelddadige luitenant, die de streek terroriseerde. Toen de macht van de bendes gebroken was, moest ook het volk nog voor zich gewonnen worden. Borgia verkondigde dat hij nooit ingestemd had met de methoden van de luitenant en hij liet hem onthoofden. Machiavelli merkte al op dat Borgia zo twee vliegen in één klap sloeg: “Door de wreedheid van dit schouwspel werd de bevolking zowel tevredengesteld als tot zwijgen gebracht.”

Robert Greene & Joost Elffers, De 48 wetten van de macht. Meulenhoff/Kritak, 507 blz., 998 fr. ISBN 90 6303 763 5.

LUC DE DECKER