Hopeloze strijd ?

De gerechtelijke opsporingsdiensten worden hervormd. De rijkswacht wint terrein in het onderzoek van de witteboordcriminaliteit die voortvloeit uit de georganiseerde misdaad. Het Centraal Bureau der Opsporingen van de rijkswacht maakt zich op voor de strijd.

“De invloed van de georganiseerde misdaad op het legitieme bedrijfsleven neemt toe,” zegt majoor Bruno Frans, die dit fenomeen bestudeert voor het Centraal Bureau der Opsporingen (CBO) van de Rijkswacht. “In 1994 berekenden onze medewerkers dat twee derden van de criminele organisaties een commerciële structuur hadden uitgebouwd. Verleden jaar was dat al voor 80 % van de groepen het geval.”

Luitenant-kolonel Henri Berkmoes, commandant van het CBO, geeft een verklaring voor de evolutie : “Misdaad is ook een financieel-economisch fenomeen. Vroeger was het simpel : de boef leefde van misdrijf tot misdrijf en ging slechts op rooftocht als hij geld nodig had. Maar de misdaadopbrengsten lopen vandaag zo hoog op, dat er na de investeringen in hun criminele winkel en onmiddellijke uitgaven enorme overschotten ontstaan. Dat geld zoekt zijn weg naar de legale maatschappij. Ons recherchewerk moet dus vermijden dat normale ondernemingen worden geïnfecteerd door de misdaad.”

CBO werd opgericht in 1965 om steun te verlenen aan de onderzoeken van de BOB’ers in de lokale districten. Het fungeert ook als een studie- en informatiecentrum, dat achtergronden levert over de modi operandi van misdadigers. Vanuit het CBO worden ook bijzondere operaties undercover-onderzoeken, schaduwwerk door de “Groep Diane” gecoördineerd.

Het in juni jl. gesloten akkoord over de taakverdeling tussen de rijkswacht en de gerechtelijke politie belast de gendarmen onder meer met de strijd tegen drugs en andere vormen van georganiseerde misdaad. Daardoor wordt de rijkswacht de centrale spil in het onderzoek naar het witwassen van de naar schatting miljarden drugsgelden in de legale economie. De specifieke economische criminaliteit (zoals het witwassen van geld van misdrijven die buiten België zijn gepleegd) behoort grotendeels tot de taak van de Gerechtelijke Politie (GP). Een GP-rechercheur uit zijn ongenoegen : “De rijkswacht weegt zwaar door in de taakverdeling. Zij zijn bevoegd voor het gros van de witwasdossiers : gelden uit drugsmisdrijven. Wij mogen ons in de toekomst vooral bezighouden met individuele moordzaken, brandstichting en sexuele misdrijven. Vanaf het moment dat de zaak complexer wordt, zou het dossier voor de rijkswacht zijn.”

Luitenant-kolonel Berkmoes onderstreept : “De taakverdeling was onder meer noodzakelijk om coördinatieproblemen tussen de politiediensten te vermijden. Te veel onderzoekstijd werd gestoken in het oplossen van communicatiestoornissen tussen de diensten. Misdaadbestrijding is nog te veel reactief en te weinig pro-actief. De specialisatie laat de betrokken diensten toe om meer mensen en middelen te investeren en met de verkregen expertise een langetermijnstrategie uit te bouwen. Misdrijven worden immers steeds complexer. Door dit akkoord hebben beide diensten redelijk homogene bevoegdheidspakketten.”

Medewerkers van de Gerechtelijke Politie vrezen dat hun netwerk van informanten door het bereikte akkoord nutteloos wordt. Berkmoes bestrijdt : “Niet de goeie informanten in se, maar de informatie en de verwerking ervan is van belang. Het lijkt me logisch dat wij onze informatie uitwisselen met de Gerechtelijke Politie en vice versa. Sommige onderzoekers ook bij ons hebben de mentaliteit uit de romannetjes, waar de detective eenzaam de misdaad bestrijdt. Zijn informatienetwerk verdwijnt na zijn pensioen. Bovendien bestaat, zoals in Nederland gebeurde, het gevaar dat zo iemand op een bepaald moment over de schreef gaat : wie informeert wie op den duur ?”

SPECIALISTEN VS. AMATEURS ?

Topcriminelen omringen zich met het kruim van advocaten, accountants en fiscalisten om hun activiteiten te verbergen. Zijn de 160 CBO-medewerkers opgewassen tegen dit legertje goedbetaalde specialisten ?

Frans : “Het is normaal dat de top van fiscale en boekhoudkundige specialisten zich bij de privésector bevindt. Die betaalt nu eenmaal meer. De meeste CBO-medewerkers waren ooit actief in een eenheid, meestal de BOB. Hun praktijkervaring wordt aangevuld met een opleiding en stages. We werken voor de strategische analyses ook met niet-rijkswachters : economen, handelsingenieurs, accountants, juristen, fiscalisten.”

Ook luitenant-kolonel Berkmoes relativeert de zogenaamde “strijd met ongelijke wapens” tussen de politie en de misdadigers. Hij verklaart : “Dat is sterk overroepen. De idee van de zogenaamde hopeloze strijd tegen de misdaad berust niet op feiten. De externe expertise van misdaadorganisaties blijft strikt gescheiden van hun core business. Wij, de misdaadbestrijders, gaan daarentegen wel gecoördineerd tewerk. Onze individuele internationale contacten groeien. Schengen, Interpol en andere multilaterale samenwerkingsverbanden tussen politiediensten stellen onze expertise op punt. Terreinwerkers en analysten geven elkaar feedback. De recente hervorming versterkt deze trend. Dé maffia bestaat niet. Misdadige organisaties hebben geen eenheid in structuur. Wij wel. Wij vormen één korps.”

HBR

HENRI BERKMOES EN BRUNO FRANS (CBO, RIJKSWACHT) De recente hervorming van de politiediensten stelt de misdaadanalyse en -bestrijding eindelijk op punt.